Acta Pacis Westphalicae III B 1,2 : Die Friedensverträge mit Frankreich und Schweden, 2. Teil: Materialien zur Rezeption / Guido Braun, Antje Oschmann und Konrad Repgen
In Nomine Sacro⸗sanctæ Et Individuæ Trinitatis, Amen.
[≙ IPM]
Präambel
Notum sit vniversis & singulis quorum interest aut quomodolibet interesse potest. Postquam à multis Annis orta in Imperio Romano dissidia, motusq́ue Civiles eò vsque increuerant, vt non modo Vniversam Germaniam, sed & aliquot finitima Regna, potissimùm verò Sueciam, Galliamq́ue ita inuoluerint, vt diuturnum & acre exinde natum sit bellum. Primò quidem inter Serenissimum & Potentissimum Principem ac Dominum, Dominum Ferdinandvm Secvndvm, Electum Romanorum Imperatorem semper Augustum, Germaniæ, Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ, Sclauoniæ, &c. Regem, Archi-Ducem Austriæ, Ducem Burgundiæ, Brabantiæ, Styriæ, Carinthiæ, Carniolæ, Marchionem Morauiæ, Ducem Luxemburgiæ, Superioris ac Inferioris Silesiæ, Würtembergæ & Teckæ, Principem Sueuiæ, Comitem Habsburgi, Tyrolis, Kyburgi & Goritiæ, Landgrauium Alsatiæ, Marchionem Sacri Romani Imperij, Burgouiæ ac Superioris & Inferioris Lusatiæ, Dominum Marchiæ Sclauonicæ, Portus Naonis & Salinarum, inclitæ memoriæ, cum suis Fœderatis & adhærentibus ex vnâ. Et Serenissimum ac Potentissimum Principem ac Dominum, Dominum Gustavvm Adolphvm, Suecorum, Gothorum & Vandalorum
Regem, Magnum Principem Finlandiæ, Ducem Esthoniæ & Careliæ Ingriæq́ue Dominum, inclitæ recordationis & Regnū Sueciæ, eiusq́ue Fœderatos & adhærentes ex alterâ parte: Deinde post eorum è vitâ decessum inter Serenissimum & Potentissimum Principem & Dominum, Dominum Ferdinandvm III., Electum Romanorum Imperatorem semper Augustum, Germaniæ, Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ, Sclauoniæ, &c. Regem, ArchiDucem Austriæ, Ducem Burgundiæ, Brabantiæ, Styriæ, Carinthiæ, Carniolæ, Marchionem Morauiæ, Ducem Luxemburgiæ, Superioris ac Inferioris Silesiæ, Würtembergæ & Teckæ, Principem Sueuiæ, Comitem Habsburgi, Tyrolis, Kyburgi & Goritiæ, Landgrauium Alsatiæ, Marchionem Sacri Romani Imperij, Burgouiæ, ac Superioris & Inferioris Lusatiæ, Dominum Marchiæ Sclauonicæ, Portus Naonis & Salinarum, cum suis Fœderatis & Adhærentibus ex vnâ: & Serenissimam ac Potentissimam Principem ac Dominam, Dominam Christinam, Suecorum, Gothorum Vandalorúmque Reginam, Magnam Principem Finlandiæ, Ducem Esthoniæ & Careliæ Ingriæq́ue Dominam, Regnumq́ue Sueciæ & eius Fœderatos & Adhærentes ex alterâ parte; vnde multa Christiani sanguinis effusio, cum plurimarum Prouinciarum desolatione secuta est: Tandem Divinâ Bonitate factum esse, vt vtrinque de Pace Vniversali suscepta sit cogitatio, in eumq́ue finem ex mutuâ partium conuentione, Hamburgi die vigesima quinta stylo nouo, vel die deci-
ma quinta stylo veteri Decembris, Anno Domini Millesimo sexcentesimo quadragesimo primo inita, constituta sit dies vndecima stylo nouo, vel primo
[!] stylo veteri Mensis Iulij, Anno Domini Millesimo sexcentesimo quadragesimo tertio Congressui Plenipotentiariorum Osnabrvgis & Monasterii Westphalorum instituendo: ❀
Comparentes igitur statuto tempore & loco vtrinque legitimè constituti Legati Plenipotentiarij, à parte quidem Imperatoris Illustrissimi & Excellentissimi Domini, Dominus Maximilianus Comes à Trautmansdorff & Weinsberg, Baro in Gleichenberg, Neostadij ad Cocrum, Negau, Burgau, & Totzenbach, Dominus in Teinitz, Eques Aurei Velleris, Consiliarius Secretus & Camerarius Sacræ Cæsareæ Maiestatis eiusq́ue Aulæ Supremus Præfectus; nec non Dominus Ioannes Maximilianus Comes à Lamberg, Liber Baro in Ortteneck & Ottenstein, Dominus in Stockarn & Ammerang, Burggrauius in Steyer &c. Sacræ Cæsareæ Maiestatis Camerarius, & Dominus Iohannes à Crane, Iuris vtrivs-
que Licentiatus, et
Comes Palatinus, Consiliarij Imperiales Aulici; A parte verò Reginæ Sueciæ Illustrissimi & Excellentissimi Domini, Dominus Ioannes Oxenstierna Axelij, Comes Moriæ Australis, Liber Baro in Kymitho & Nynääs, Dominus in Fyholm, Alhult, Horningsholm, Sudorbo & Lidôô, Regni Sueciæ Senator & Consiliarius Cancellariæ, & Dominus Ioannes Adler Saluius, Dominus in Adlersberg, Harsefeldt, Wildenbruch & Tullinge, Regni Sueciæ Senator, Regiæ Maiestatis Consiliarius Secretus, & Aulæ Cancellarius. Post inuocatum Diuini Numinis auxilium mutuasq́ue Plenipotentiarum tabulas (quarum apographa sub finem huius instrumenti de verbo ad verbum inserta sunt,) rite commutatas, præsentibus suffragantibus, & consentientibus Sacri Romani Imperij Electoribus, Principibus, ac Statibus ad Diuini Numinis gloriam & Christianæ Reipublicæ salutem in mutuas Pacis & amicitiæ leges consenserunt & conuenerunt tenore sequenti.
Dispositio
[Articulus] I.
[Art. I ≙ § 1 IPM]
Pax sit Christiana, Vniversalis, perpetua veraq́ue & sincera Amicitia inter Sacram Cæsaream Maiestatem, Domum
Austriacam, omnesq́ue eius Fœderatos & Adhærentes, & singulorum Hæredes & Successores, imprimis Regem Catholicum, Electores, Principes ac Status Imperij ex vnâ: & Sacram Regiam Maiestatem, Regnumq́ue Sueciæ, omnesq́ue eius Fœderatos & Adhærentes & singulorum Hæredes ac Successores, imprimis Regem Christianissimum ac respectiuè Electores, Principes, Statusq́ue Imperij ex alterâ parte. Eaq́ue ita sincerè serioq́ue servetur & colatur, vt vtraque pars alterius vtilitatem, honorem ac commodum promoueat, omniq́ue ex parte & Vniversi Romani Imperij cum Regno Sueciæ, & vicissim Regni Sueciæ cum Romano Imperio fida vicinitas & secura studiorum Pacis atque amicitiæ cultura reuirescant, ac reflorescant.
[Articulus] II.
[Art. II = § 2 IPM]
Sit vtrinque perpetua obliuio & Amnestia omnium eorum, quæ ab initio horum motuum, quocunque loco modóve ab unâ vel alterâ parte ultrò citroq́ue hostiliter facta sunt, ita vt nec eorum nec vllius alterius rei causa vel prætextu alter alteri posthac quidquam hostilitatis aut inimicitiæ, molestiæ vel impedimenti quoad personas, statum, bona vel securitatem, per se vel per alios, clàm aut
palàm, directè vel indirectè, specie juris aut viâ facti in Imperio aut vspiam extra illud, (non obstantibus vllis prioribus pactis in contrarium facientibus) inferat vel inferri faciat, aut patiatur, sed omnes & singulæ hinc indè tam ante Bellum quam in Bello verbis, scriptis aut factis illatæ injuriæ, violentiæ, hostilitates, damna, expensæ, absque omni personarum rerúmve respectu, ita penitus abolitæ sint, vt quicquid eo nomine alter aduersus alterum prætendere posset, perpetuâ sit oblivione sepultum.
[Articulus] III.
[Art. III,1 ≈ § 5 IPM]
Iuxta hoc Vniversalis & illimitatæ Amnestiæ fundamentum, universi & singuli Sacri Romani Imperij Electores, Principes, Status (comprehensâ immediatâ Imperij Nobilitate) eorumq́ue Vasalli, subditi, Cives & Incolæ, quibus occasione Bohemiæ, Germaniæve motuum vel fœderum hinc inde contractorum, ab unâ vel alterâ parte aliquid præjudicij aut damni quocunque modo vel prætextu illatum est, tam quoad Ditiones & Bona Feudalia, subfeudalia & allodialia, quam quoad dignitates, immunitates, Iura & priuilegia restituti sunto plenariè in eum
vtrinque statum in Sacris & Profanis, quo ante destitutionem gauisi sunt, aut Iure gaudere potuerunt, non obstantibus, sed annullatis quibuscunque interim in contrarium factis mutationibus.
[Art. III,2 ∼ § 6 IPM]
Quemadmodum verò tales restitutiones omnes & singulæ intelligendæ sunt saluis juribus quibuscunque, tam directi quàm vtilis Dominij, in vel circa bona restituenda, siue secularia siue Ecclesiastica, siue restituenti, siue restituendo, siue cuiuis tertio competentibus, saluis item litis pendentiis desuper in Aula Cæsarea siue in Camera Imperiali vel aliis Imperij immediatis aut mediatis Dycasteriis vertentibus: ita hæc clausula saluatoria generalis vel aliæ subsequentes speciales ipsam restitutionem nullatenus impediant, sed competentia jura, actiones, exceptiones, & litispendentiæ post factam demum restitutionem, coram competenti judice examinentur, discutiantur & expediantur, multo minus hæc reseruatio ipsi Amnestiæ vniuersali & illimitatæ quicquam præjudicij afferat, aut etiam ad proscriptiones, confiscationes & eius generis alienationes extendatur, vel articulis aliter conuentis interq́ue hos compositioni Gravaminum aliquid deroget. Nam quantum juris in bonis Ecclesiasticis hucusque controuersis eiusmodi restituti vel restituendi sint habituri, patebit infrà articulo de Grauaminum Ecclesiasticorum compositione.
[Articulus] IV.
[Art. IV,1 = § 7 IPM]
Et quamuis ex hac præcedenti regula generali facilè dijudicari possit, qui & quatenus restituendi sint, tamen ad instantiam aliquorum de quibusdam gravioris momenti causis, prout sequitur, specialiter mentionem fieri placuit, ita tamen, vt qui expressè non nominati vel expuncti sunt, propterea pro omissis vel exclusis non habeantur.
[Art. IV,2 ≙ § 10 IPM]
Ante omnia verò Causam Palatinam Conuentus
c-Osnabrugensis et Monasteriensis
-c
eò deduxit, vt ea de re iam diu mota lis diremta sit modo sequenti.
[Art. IV,3 = § 11 IPM]
Et primò quidem quod attinet Domum Bauaricam, Dignitas Electoralis, quam Electores Palatini antehac habuerunt, cum omnibus Regaliis, Officiis, Præcedentiis, Insigniis & juribus quibuscunque ad hanc dignitatem spectantibus, nullo prorsus excepto, vt & Palatinatus Superior totus, vnà cum Comitatu Cham, cum omnibus eorum appertinentiis, Regaliis ac Iuribus, sicut hactenus ita & imposterum maneant penes Dominum Maximilianum Comitem Palatinum Rheni, Bauariæ Ducem eiusq́ue Liberos, totamq́ue Lineam Guilhelmianam, quam diu masculi ex eâ superstites fuerint.
[Art. IV,4 = § 12 IPM]
Vicissim Dominus elector Bauariæ, pro se, hæredibus ac successoribus suis, totaliter renunciet debito Tredecim Millionum, omniq́ue prætensioni in Austriam Superiorem, & statim à publicatà Pace, omnia Instrumenta desuper obtenta Cæsareæ Maiestati ad cassandum & annullandum extradat.
[Art. IV,5 = § 13 IPM]
Quod ad Domum Palatinam attinet, Imperator cum Imperio publicæ tranquillitatis causa consentit, vt vigore præsentis Conuentionis institutus sit Electoratus Octauus, quo Dominus Carolus Lodouicus Comes Palatinus Rheni, eiusq́ue hæredes & agnati totius Lineæ Rudolphinæ, iuxta Ordinem succeden-
di in Aurea Bulla expressum, deinceps fruantur, nihil tamen juris præter simultaneam inuestituram ipsi Domino Carolo Ludouico, aut eius successoribus ad ea quæ cum dignitate Electorali Domino Electori Bauariæ, totiq́ue Lineæ Guilhelmianæ attributà sunt, competat.
[Art. IV,6 = § 14 IPM]
Deinde vt Inferior Palatinatus totus cum omnibus & singulis Ecclesiasticis & Secularibus bonis, juribus
& appertinentiis, quibus ante motus Bohemicos Electores Principesq́ue Palatini gauisi sunt, omnibusq́ue documentis, regestis, rationariis, & cæteris Actis huc spectantibus eidem plenariè restituantur: Cassatis ijs, quæ in contrarium acta sunt, idq́ue authoritate Cæsarea effectum iri; vt neque Rex Catholicus, neque vllus alius qui exinde aliquid tenet, se huic restitutioni villo modo opponat.
[Art. IV,7 = § 15 IPM]
Cùm autem certæ quædam Præfecturæ Stradæ-Montanæ antiquitus ad Electorem Moguntinensem pertinentes, anno demum Millesimo quadringentesimo sexagesimo tertio, pro certa pecuniæ summâ Palatinis cum pacto perpetuæ reluitionis impignoratæ fuerint. Ideò Conventum est, vt hæ Præfecturæ penes modernum Dominum Electorem
Moguntinensem eiusq́ue in ArchiEpiscopatu Moguntinensi Successores permaneant, dummodo pretium pignorationis spōtè oblatum, infrà terminū executioni conclusæ Pacis præfixum, paratâ pecuniâ exsoluat, cæterisq́ue ad quæ iuxta tenorē literarū oppignorationis tenetur, satisfaciat.
[Art. IV,8 = § 16 IPM]
Electori quoque Treuirensi tanquam Episcopo Spirensi, Episcopo item Wormatiensi, jura quæ prætendunt in bona quædam Ecclesiastica, intra Palatinatus Inferioris territorium sita, coram competenti judice prosequi liberum esto, nisi de his inter vtrumque Principem amicè conueniatur.
[Art. IV,9 = § 17 IPM]
Quod si verò contigerit Lineam Guilhelmianam masculinam prorsus deficere, superstite Palatina, non modò Palatinatus superior, sed etiam dignitas Electoralis, quæ penes Bauariæ Duces fuit, ad eosdem superstites Palatinos, interim simultaneâ inuestitura gauisuros, redeat, octauo tunc Electoratu prorsus expungendo: Ita tamen Palatinatus superior hoc casu ad Palatinos superstites redeat, vt hæredibus allodialibus Electoris
Bauariæ, actiones & beneficia, quæ ipsis ibidem de jure competunt, reseruata maneant.
[Art. IV,10 = § 18 IPM]
Pacta quoq́ue gentilitia inter Domum Electoralem Heidelbergensem & Neoburgicam, à prioribus Imperatoribus super Electorali successione confirmata, vt & totius Lineæ Rudolphinæ Iura, quatenus huic dispositioni contraria non sunt, salua rataq́ue maneant.
[Art. IV,11 = § 19 IPM]
Adhæc, si quæ Feuda Iuliacensia aperta esse competenti via juris euictum fuerit, ea Palatinis euacuentur.
[Art. IV,12 = § 20 IPM]
Præterea, vt dictus Dominus Carolus Ludouicus aliquatenus liberetur onere prospiciendi Fratribus de appen̄agio; Cæsarea Maiestas ordinabit, vt dictis suis Fratribus quadringenta Imperialium Thalerorum millia intra quadriennium, ab initio Anni venturi Millesimi sexcentesimi quadragesimi noni numerandum, expendantur, singulisq́ue Annis centena millia soluantur, vná cum annuo censu quinque de centum computatis.
[Art. IV,13 = § 21 IPM]
Deinde tota Domus Palatina, cum omnibus & singulis qui ei quocunque modo addicti sunt aut fuerunt, præcipuè verò Ministri qui ei in hoc Conuentu, aut alias operam suam navarunt, vt & omnes Palatinatus exules, fruantur Amnestiâ generali suprà descriptâ, pari cum cæteris in eâ comprehensis jure, & hac transactione singulariter in puncto Grauaminum plenissimè.
[Art. IV,14 = § 22 IPM]
Vicissim dominus Carolus Ludouicus cum fratribus Cæsareæ Maiestati obedientiam & fidelitatem, sicut cæteri Electores Principesq́ue Imperij præstet, ac insuper Palatinatui superiori pro se & hæredibus suis, tum ipse, tum eius fratres, donec ex Linea Guilhelmiana hæredes legitimi & masculi superfuerint, renuncient.
[Art. IV,15 = § 23 IPM]
Cum autem de eiusdem Principis Viduæ Matri, sororibusq́ue præstando victalitio, & dote constituenda mentio iniiceretur, pro beneuolo Sacræ Cæsareæ Maiestatis in Domum Palatinam affectu, promissum est, dictæ Viduæ Matri pro victalitio semel pro semper viginti Thalerorum Imperialium millia, singulis autem sororibus dicti Domini
e-Caroli Ludouici
-e
, quando nuptum elocatæ fuerint, dena Thalerorum Imperialium millia, nomine suæ Maiestatis exsolutum iri. De reliquo verò ipsis idem
Princeps Carolus Ludouicus satisfacere teneatur.
[Art. IV,16 = § 24 IPM]
Comites in Lainingen & Daxburg, sæpe dictus Dominus Carolus Ludouicus eiusq́ue successores in Palatinatu Inferiori nulla in re turbet, sed jure suo à multis retrò seculis obtento, & a Cæsaribus confirmato, quietè ac pacificè vti frui permittat.
[Art. IV,17 = § 25 IPM]
Liberam Imperij Nobilitatem per Franconiam, Sueuiam & Tractum Rheni, cum districtibus appertinentibus in suo statu immediato inuiolatè relinquat.
[Art. IV,18 = § 26 IPM]
Feuda etiam ab Imperatore in Baronem Gerardum de Waldenburg, dictum Schenckhern, Nicolaum Georgium Reigersperger, Cancellarium Moguntinum, & Henricum Brômbser, Baronem de Rudesheim, item ab Electore Bauariæ in Baronem Ioannem Adolphum Wolff, dictum Metternich collata, rata maneant. Teneantur tamen eiusmodi Vasalli Domino Carolo Ludouico, velut Domino directo eiusque successoribus juramentum fidelitatis præstare, atque ab eodem feudorum suorum renouationem petere.
[Art. IV,19 = § 27 IPM]
Augustanæ Confessionis consortibus, qui in possessione templorum fuerant, intérque eos Ciuibus & Incolis Oppenheimensibus seruetur Status Ecclesiasticus Anni 1624 Cæterisq́ue id desideraturis Augustanæ Confessionis exercitium, tam publicè in templis ad statas horas, quàm priuatim in ædibus propriis, aut alienis ei rei destinatis per suos aut vicinos verbi diuini Ministros peragere liberum esto.
[Art. IV,20 ← § 28 IPM]
Princeps Ludouicus Philippus Comes Palatinus Rheni recuperet omnes ditiones, dignitates & jura in sacris & profanis, quæ ipsi à maioribus ex successione & diuisione ante tumultus bellicos obuenerunt.
[Art. IV,21 ← § 28 IPM]
Princeps Fridericus Comes Palatinus Rheni quartam partem vectigalis Wiltzbacensis, Cœnobium quoque Hornbach cum pertinentiis, & quicquid juris parens eius antehac ibidem habuit ac possedit, recipiat & respectiuè retineat.
[Art. IV,22 ← § 28 IPM]
Princeps Leopoldus Ludouicus Comes Palatinus Rheni restituatur penitus in Comitatum Veldentz ad Mosellam, tam in Ecclesiasticis, quam Politicis, contra
omnia hactenus attentata, in eum, quo anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto ipsius Parens fuit, statum.
[Art. IV,23 = § 29 IPM]
Controuersia, quæ vertitur inter Episcopos respectiuè Bambergensem & Herbipolensem ac Marchiones Brandenburgicos, Culmbachi & Onoltzbachi de Castro, Oppido, Præfectura & Monasterio Kitzingen in Franconia ad Mœnum, aut amicabili compositione aut summario juris processu terminetur intra biennium, sub pœna perdendæ prætensionis imponendâ tergiuersanti, interim dictis Dominis Marchionibus restituatur nihilominus fortalitium Wiltzburg in eum statum, qui tempore traditionis descriptus fuit, ex conuentione & promisso.
[Art. IV,24 ← § 31(2) IPM]
Domus Würtembergica maneat quietè in recuperata possessione Dynastiarum Weinsperg / Newstadt & Meckmühle. Restituatur etiam in omnia & singula secularia atque Ecclesiastica bona & jura ante hos motus vbicunque possessa, interq́ue illa specialiter in Dynastias Blaubeuren, Achalm & Stauffen cum pertinentiis, & sub prætextu pertinentium ad eas occupatis bonis cumprimis ciuitate & territorio Gôppingensi atque pago Pflumeren, reditibus Vniuersitati Tubin-
gensi piè fundatis: Recipiat etiam Dynastias Heidenheim & Oberkirch, itemq́ue Ciuitates Balingen, Tutlingen, Ebingen & Rosenfeld, nec non arcem & pagum Neidlingen cum pertinentiis, tum Hohentvveil, Hohenasperg, Hohenaurach, Hohen Tubingen, Albeck, Hornberg, Schiltach cum ciuitate Schorndorff. Restitutio etiam fiat in Ecclesias Collegiatas Stuttgard, Tübingen, Hernberg, Gôppingen, Bachnang, nec non in Abbatias, Præposituras atque Monasteria Bebenhausen, Maulbron, Anhausen, Lorch, Adelberg, Denckendorff, Hirschavv, Blaubeuren, Herprechtingen, Murhard, Albersbach, Kônigsbrun, Herrenalb, Diui Georgij, Reichenbach, Pfullingen & Lichtenstern siue Marien-Cron, & similia, cum omnibus documentis ablatis, saluis tamen & reseruatis Domus Austriacæ, nec non Würtenbergicæ in supradictas Dynastias Blaubeuren, Achalm & Stauffen prætensis juribus, actionibus, exceptionibus & remediis atque beneficiis juris quibuscunque.
[Art. IV,25 ∼ § 32 IPM]
Principes quoque Würtenbergici Lineæ Mompelgardensis restituantur in omnes suas ditiones in Alsatia vel vbicunq́ue sitas, & nominatim in duo feuda Burgundica Clerual & Passauant, & ab vtraque parte redintegrentur in eum stamm, jura,
jura, prærogatiuas, ac in specie ad eam immedietatem erga Romanum Imperium, quâ ante initium horum bellorum gauisi sunt, & quâ cæteri Imperij Principes ac Status gaudent vel gaudere debent.
[Art. IV,26 = § 33 IPM]
De Causa Badensi hoc modo conuentum est;
Fridericus Marchio Badensis & Hachbergensis, eiusq́ue filij, & hæredes, cum omnibus qui ijsdem quocunque modo inseruierunt, aut adhucdum inseruiunt, cuiuscunque nominis aut conditionis sint, gaudeant & fruantur supra Articulo 2 & 3 descriptâ Amnestiâ cum omnibus suis clausulis & beneficiis, eiusq́ue vigore restituantur plenissimè in eum statum in sacris & profanis, in quo ante exortos Bohemiæ motus fuit Dominus Georgius Fridericus Marchio Badensis & Hachbergensis, quoad Marchionatum inferiorem Badensem, qui vulgò sub appellatione Baden-Durlach venit, itemq́ue quoad Marchionatum Hachenbergensem, tum etiam quoad ditiones Rôttelen, Badenweiler, & Saussenberg, non obstantibus, sed annullatis quibuscunque interim in contrarium factis mutationibus. ❀
Deinde restituantur Marchioni Friderico Præfectura
[!] Stain & Renchingen absque onere æris alieni interea temporis à Marchione Guilielmo contracti, ratione fructuum, interesse aut sumptuum per transactionem Ettlingæ Anno Domini 1629 initam, dicto Guilielmo Marchioni Badensi cessæ, cum omnibus juribus, documentis literariis, aliisq́ue pertinentiis, ita vt tota illa actio sumptuum ac fructuum perceptorum & percipiendorum, cum omni damno & interesse à tempore primæ occupationis numerando, sublata & penitus extincta sit. Annua quoque pensitatio ex Marchionatu inferiori, Marchionatui superiori pendi solita, virtute præsentium penitus sublata, annullata & annihilata sit, nec eo nomine quicquā vel de præterito vel de futuro imposterum vnquam prætendatur vel exigatur. ❀
Alternetur etiam imposterum inter vtramq́ue Lineam Badensem, Inferioris scilicet & superioris Marchionatus Badensis, præcedentia & Sessio in Comitiis & Circuli Sueuici, aliisq́ue vniversalibus vel particularibus Imperij aut quibuscunque conuentibus, pro nunc tamen eâdem præcedentia penes Marchionem Fridericum, dum superstes erit, permanente.
[Art. IV,27 = § 34 IPM]
De Baronatu HohenGerolseck conuentum est, vt si Domina Principissa Badensis prætensa sua jura in dicto Baronatu documentis authenticis sufficienter probauerit, restitutio statim post latam desuper sententiam fiat cum omni causa, omniq́ue jure, vigore documentorum competenti. Cognitio autem hæc finiatur à die publicatæ Pacis infrà biennium. Nullæ denique actiones, transactiones, vel exceptiones, generales vel speciales clausulæ, in hoc Instrumento Pacis comprehensæ (quibus omnibus per expressum & in perpetuum vigore huius derogatum sit) ab vnâ vel alterâ parte vllo vnquam tempore contra hanc specialem conuentionem allegentur vel admittantur.
[Art. IV,28 ← § 35 IPM]
Dux de Croy gaudeat effectu generalis Amnestiæ, neque protectio Regis Christianissimi sit ei fraudi, dignitatis, priuilegiorum, honorum, bonorum, aut vllo alio respectu: quietè quoque possideat eam Dominij Vinstingen partem, quám Maiores sui possederunt, prout nunc à Domina matre sua dotalitij nomine possidetur. Iuribus Imperii, quoad dictum Dominium Vinstingen in eo statu, quo fuerunt ante hos motus, saluis permanentibus.
[Art. IV,29 ← § 35 IPM]
Quod Controuersiam Nassavv-Siegen contra Nassavv-Siegen attinet, cum res hæc per commissionem Cæsaream Anno 1643 ad amicabilem compositionem sit remissa, reassumatur eiusmodi commissio, & tota lis vel amicabili compositione, vel juridica sententia, coram competenti judice decidatur; Comite Iohanne Mauritio de Nassavv, eiusque fratribus absque vlla turbatione pro suis quotis duntaxat in apprehensa possessione manentibus.
[Art. IV,30 ← § 35 IPM]
Comitibus Nassavv-Saræpontanis restituantur omnes eorum Comitatus, Dynastiæ, territoria, homines & bona Ecclesiastica & secularia, feudalia & allodialia, nominatim verò comitatus Saræpontanus & Sarvverdanus integri cum omni causa; vt & fortalitium Homburg cum tormentis bellicis, mobilibusq́ue ibi repertis; Saluis vtrinque respectiuè tàm ratione Anno 1629, septimo Iulij per sententiam adjudicatorum in reuisorio, quàm aliis, etiam de illatis damnis, competentibus juribus, actionibus, exceptionibus & beneficiis Iuris iuxta Leges Imperij determinandis, nisi partes potius ament amicâ transactione rem componi. Saluo etiam jure, quod Comitibus de Lainingen-Daxburg in dicto Comitatu Sarvverdano competere potest.
[Art. IV,31 ← § 35 IPM]
Domus Hanouica restituatur in Præfecturas Bobenhausen, Bischoffsheim am Steeg & Wilstatt.
[Art. IV,32 ← § 35 IPM]
Iohannes Albertus Comes Solmensis in quadrantem oppidi
Butzbacensis & quatuor pagos adiacentes restituatur.
[Art. IV,33 ← § 35 IPM]
Itemq́ue restituatur Domus Solms-HohenSolms in omnia bona & jura sibi Anno 1637 adempta, non obstante transactione desuper cum Domino Georgio, Landgrauio Hassiæ postea facta.
[Art. IV,34 ← § 35 IPM]
Comites de Isenburg gaudeant Amnestia generali suprà Articulo 2 & 3 descripta, saluis tamen juribus Domino Georgio Landgrauio Hassiæ vel cuivis tertio contra eosdem, vt & contra Comites de HohenSolms competentibus.
[Art. IV,35 ← § 35 IPM]
Rheingrauij in suas Præfecturas Troneck & Wildenburg, itemq́ue Dynastiam Môrchingen cum pertinentiis & cætera omnia jura à vicinis vsurpata, restituantur.
[Art. IV,36 ← § 35 IPM]
Vidua Domini Ernesti Comitis Sainensis restituatur in eam possessionem Arcis, Oppidi & Præfecturæ Hachenburg cum pertinentiis, vt & pagi Bendorff, in qua fuit ante destitutionem, saluo tamen jure cuiusuis.
[Art. IV,37 ← § 35 IPM]
Castrum & Comitatus Falckenstein restituatur ei, cui de jure competit. Quicquid etiam juris Comitibus de Rasburg cognominatis Lôvvenhaupt, in Præfecturam Bretzenheim, feudum ArchiEpiscopatus Coloniensis, nec non Baronatum Reipoltzkirch in districtu Huntzrück sita, competit, id eis cum omnibus juribus & appertinentiis saluum sit.
[Art. IV,38 ← § 35 IPM]
Restituatur etiam Domus Waldeck in possessionem vel quasi omnium jurium in Dynastia Didinghausen & pagis Nordernaw, Lichtenscheid, Defeld & NiedernSchlaidern, prout illis anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto gauisa est.
[Art. IV,39 ← § 35 IPM]
Ioachimus Ernestus Comes Ottingensis in omnia Ecclesiastica & Secularia, quæ pater ipsius Ludouicus Eberhardus ante hos motus possidebat, restituatur.
[Art. IV,40 ← § 35 IPM]
Item Domus Hohenloica in omnia ipsi ablata, præcipuè Dynastiam Weickersheim: itemq́ue in Cœnobium Schefftersheim absque omni exceptione, imprimis retentionis restituatur.
[Art. IV,41 ← § 35 IPM]
Fridericus Ludouicus comes de Lôvvenstein & Werthaim in omnes suos Comitatus & Dynastias, quæ tempore huius belli sequestratæ, confiscatæ, aliisq́ue cessæ fuerunt, in politicis, & Ecclesiasticis restituatur.
[Art. IV,42 ← § 35 IPM]
Ferdinandus Carolus Comes de Lôvvenstein & Werthaim in omne id, quod defunctis eius agnatis Georgio Ludouico & Ioanni Casimiro sequestratum, confiscatum, aliisq́ue cessum est, in Politicis & Ecclesiasticis restituatur, saluis tamen ijs bonis & juribus, quæ Marcæ Christianæ, filiæ dicti Georgij Ludouici de Lôvvenstein ex hæreditate paternâ & maternâ competunt, in quæ plenariè restituatur. Pariter etiam Vidua lohannis Casimiri de Lôvvenstein, in sua bona dotalitia & hypothecata, reseruato jure, si quod in supradicta competit Co-
miti Friderico Ludouico, vel amicabili compositione vel legitimo Processu prosequendo.
[Art. IV,43 ← § 35 IPM]
Domus Erbacensis imprimis Comitis Georgij Alberti hæredes in castrum Breubergicum omniaq́ue eius jura, ipsis cum Domino Comite Lôvvensteinensi communia, tam quoad præsidium, eiusdemq́ue directionem, quam cætera ciuilia jura restituantur.
[Art. IV,44 ← § 35 IPM]
Vidua & hæredes Comitis à Brandenstein, restituantur in omnia ex causa belli ademta bona & jura.
[Art. IV,45 ← § 35 IPM]
Baro Paulus Kevvenhuller cum Nepotibus ex fratre: Hæredes Cancellarij Lôfflerij: Marci Conradi à Rheilingen liberi & hæredes; Item Hieronymus à Rhei[l]ingen vnà cum vxore, nec non Marcus Antonius à Rheilingen; quisq́ue in omnia sibi per confiscationem ademta plenariè restituti sunto.
[Art. IV,46 = § 36 IPM]
Contractus, permutationes, transactiones, obligationes & Instrumenta debi-
ti, vi metúve, seu Statibus, seu subditis illicitè ex[t]orta, prout in specie queruntur Spira, Weissenburgum ad Rhenum, Landauia, Reutlingen, Hailbrunna, alijq́ue, vt & redemptæ cessæq́ue actiones, abolitæ atque ita annullatæ sunto, vt vllum judicium actionémve, eo nomine intentare minimè liceat. Quod si verò debitores Instrumenta Crediti vi metúve creditoribus extorserint, ea omnia restituantur, actionibus desuper saluis.
[Art. IV,47–48 = § 37(1)–(2) IPM]
Debita siue Emptionis, venditionis, annuorum redituum, siue alio nomine vocentur, si ab vnâ alteráve belligerantium parte in odium Creditorum violenter extorta sint, contra debitores veram violentiam & realem solutionem intercessisse allegantes, & se ad probandum offerentes, nulli processus executiui decernantur, nisi his exceptionibus præuia plenaria causæ cognitione decisis. [Art. IV,48 = § 37(2) IPM] Processu desuper instituto à Pacis publicatione infrà biennium finiendo sub pœna perpetui silentij contumacibus debitoribus imponenda. Processus autem hactenus eo nomine contra ipsos decreti, vnà cum transactionibus & promissionibus pro futura creditorum restitutione factis, tollantur & eneruentur: saluis
tamen ijs pecuniarum summis, quæ flagrante bello pro aliis ad auertenda maiora eorum pericula & damna bono animo & intentione erogatæ sunt.
[Art. IV,49 = § 38 IPM]
Sententiæ tempore belli de rebus merè secularibus pronunciatæ, nisi processus vitium & defectus manifestè pateat, vel in continenti demonstrari possit, non quidem omnino sint nullæ, ab effectu tamen rei judicatæ suspendantur, donec acta judicialia (si alterutra pars intra semestre ab inita Pace spatium petiuerit reuisionem) in judicio competenti modo ordinario vel extraordinario in Imperio vsitato reuideantur, & æquabili jure ponderentur, atque ita dictæ sententiæ vel confirmentur vel emendentur, vel si nulliter latæ sint, planè rescindantur.
[Art. IV,50 = § 39 IPM]
Si quæ etiam feuda regalia vel priuata ab anno Millesimo sexcentesimo decimo octauo non fuerant renouata, nec interim eorum nomine præstita servitia, nemini id fraudi esto, sed tempus repe-
tendæ inuestituræ à die factæ Pacis cedere incipiat.
[Art. IV,51 = § 40 IPM]
Tandem omnes & singuli tàm bellici Officiales militesq́ue, quam Consiliarij & Ministri togati, Ciuiles & Ecclesiastici, quocunque nomine aut conditione cēsentur, qui vni alterive parti, earundemve fœderatis aut adhærentibus, togâ vel sago militarunt, à summo ad infimum, ab infimo ad summum absque vllo discrimine vel exceptione, cum vxoribus, liberis, hæredibus, successoribus, seruitoribus, quoad personas & bona in eum vitæ, famæ, honoris, conscientiæ, libertatis, Iurium ac priuilegiorum statum, quo ante dictos motus gauisi sunt, aut jure gaudere potuerunt, vtrinque restituti sunto, nec eorum personis aut bonis vllum creator præiudicium, ullàve actio vel accusatio intentator, multò minus vlla pcena, damnumve quocunque prætextu irrogator. Et hæc quidem omnia quoad illos, qui Cæsareæ Maiestatis & Domus Austriacæ subditi & vasalli non sunt, plenissimum effectum habeant.
[Art. IV,52 = § 41 IPM]
Qui verò Subditi & Vasalli hæreditarij Imperatoris & Domus Austriacȩ sunt, eâdem gaudeant Amnestiâ, quoad personas, vitam, famam & honores, ha-
beantq́ue securum reditum in pristinam patriam, ita tamen, vt se teneantur accommodare legibus patriis Regnorum & Prouinciarum.
[Art. IV,53 ≙ § 42 IPM]
Quantum autem eorūdem bona concernit, si ea, antequam in Coronæ Sueciæ Galliæve partes transierunt, confiscatione aut alio modo amissa fuêre, etsi Plenipotentiarij Suedici diu multumq́ue institerant, vt ijs etiam illa restituerentur; tamen cum Sacræ Cæsareæ Maiestati hac in re ab aliis níhil præscribi, nec ob Cæsareanorum constantem contradictionem aliter transigi potuerit, Ordinibusq́ue Imperij eapropter bellum continuari è re Imperij non fuerit visum, porrò quoque amissa sunto, ac modernis possessoribus permanento.
[Art. IV,54 ≙ § 43 IPM]
Illa verò bona, quȩ ipsis post ob eam causam, quod pro Suecis aut Gallis contra Cæsarem, Domumq́ue Austriacam arma sumpsissent, erepta sunt, ijsdem qualia nunc sunt, absque refusione tamen sumptuum & fructuum perceptorum, aut damni dati restituantur.
[Art. IV,55 = § 44 IPM]
De cætero in Bohemia, aliisq́ue quibuscunque Prouinciis hæreditariis Imperatoris, Augustanæ Confessioni addictis subditis vel creditoribus, eorumve hæredibus, pro pr[i]uatis suis prætensionibus, si quas habent, & earum nomine actiones intenderint, aut prosecuti fuerint, Ius & Iustitia æqué ac Catholicis citra respectum administretur.
[Art. IV,56 = § 45 IPM]
A dictâ tamen Vniuersali restitutione excepta sunto, quæ restitui vel redhiberi nequeunt, mobilia & se mouentia, fructus percepti, autoritate belligerantiū partium interuersa, itemq́ue tam destructa, quàm publicæ securitatis causa in alios usus cōversa ædificia, publica & priuata, sacra & profana, nec non deposita publica vel privata, hostilitatis intuitu confiscata, legitimè vendita, spontè donata.
[Art. IV,57 = § 46 IPM]
Quia verò etiam Causa luliacensis successionis inter interessatos, nisi præueniatur, magnas aliquando turbas in Imperio excitare posset, ideò conuentum est, vt ea quoque Pace confectâ ordinario processu coram Cæsarea Maiestate,
vel amicabili compositione, vel alio legitimo modo sine mora dirimatur.
Art. V
[Art. V ← § 47 IPM]
Cùm autem præsenti bello magnam partem Grauamina, quæ inter vtriusque Religionis Electores, Principes & Status Imperij vertebantur, causam & occasionem dederint, de ijs prout sequitur, conuentum & transactum est.
[Art. V,1 ← § 47 IPM]
1. Transactio Anno 1552 Passauij inita, & hanc Anno 1555 secuta Pax Religionis, prout ea anno 1566
Augustæ Vindelicorum, & post in diuersis Sacri Romani Imperij Comitiis Vniuersalibus confirmata fuit, in omnibus suis Capitulis, vnanimi Imperatoris, Electorum, Principum & Statuum vtriusque Religionis consensu initis &
conclusis, rata habeatur, sanctéque & inviolabiliter seruetur. ❀
Quæ verò de nonnullis in ea Articulis controuersis, hac transactione communi partium placito statuta sunt, ea pro perpetua dictæ Pacis declaratione, tam in Iudiciis, quàm alibi obseruanda habebuntur, donec per Dei gratiam de Religione ipsa conuenerit, non attentâ cuiusuis seu Ecclesiastici seu Politici, intra vel extra Imperium, quocunque tempore interpositâ contradictione vel protestatione, quæ omnes inanes & nihili, vigore horum declarantur. ❀
In reliquis omnibus autem inter vtriusque Religionis Electores, Principes, Status omnes & singulos sit æqualitas exacta, mutuaq́ue, quatenus formæ Reipublicæ, constitutionibus Imperij, & præsenti Conuentioni conformis est, ita vt quod uni parti iustum est, alteri quoque sit iustum, violentiâ omni & viâ facti, vt aliàs, ita & hic, inter vtramque partem perpetuò prohibitâ.
[Art. V,2 ← § 47 IPM]
2. Terminus, à quo Restitutionis in Ecclesiasticis, & quæ intuitu eorum in Politicis mutata sunt, sit Dies prima lanuarij Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti: Fiat itaque restitutio omnium Electorum, Principum & Statuum vtriusque Religionis, comprehensâ liberâ Imperij Nobilitate, vt & commu-
nitatibus & pagis immediatis plenariè & purè, cassatis omnibus interim in istiusmodi causis latis, publicatis & institutis sententiis, decretis, transactionibus, pactis seu dedititiis seu aliis, & executionibus, reductione ad statum dicti Anni dieiq́ue in omnibus facta.
[Art. V,3 ← § 47 IPM]
Ciuitates, Augusta Vindelicorum, Dunckelspuhla, Biberacum & Ravensburgum, retineant bona, jura & Exercitium Religionis dicti anni dieiq́ue; sed ratione dignitatum Senatoriarum aliorumq́ue munerum publicorum, sit inter vtrique Religioni addictos æqualitas idemq́ue numerus.
[Art. V,4 ← § 47 IPM]
In specie autem quoad Ciuitatem Augustam, sint septem Senatores Consilij Secretioris ex familiis Patriciis delecti, ex his desumpti Reipublicæ Præsides duo, vulgò Stattpfleger dicti, vnus sit Catholicus, alter Augustanæ Confessionis. Ex reliquis quinque, tres Catholicæ Religioni, & duo Augustanæ Confessioni addicti. Senatores reliqui, senatus, vt vocant minoris, necnon Syndici, Assessores Iudicij vrbani, aliiq́ue Officiales omnes sint æquali numero vtriusque Religionis. Quæstores rei nummariæ sint tres, quorum duo vnius, tertius
diversæ religionis, ita quidem, vt primo anno duo sint Catholici, vnus verò Augustanæ Confessionis altero, duo Augustanæ Confessionis & tertius Catholicus, & sic deinceps alternando singulis annis.
[Art. V,5 ← § 47 IPM]
Præfecti rei tormentariæ itidem tres pariq́ue annuâ alternatione. Idem etiam circa curam collectarum, annonæ, ædilicij muneris, & si quæ alia sunt officia, quæ tribus committuntur, obtineat. Ita quidem, vt si vno anno, duo officia (veluti Quæstura & cura annonæ vel ædilicij muneris) penes duos Catholicos & vnum Augustanæ Confessionis sint, eodem anno duo alia officia (veluti Præfectura rei tormentariæ & collectarum) duobus ex Augustana confessione & vni Catholico committantur; sequenti autem anno circa hæc officia duobus Catholicis, duo Augustanæ Confessioni addicti, & vni Catholico, vnus Augustanæ Confessionis surrogetur.
[Art. V,6 ← § 47 IPM]
Munera, quæ vni soli committi solita sunt, pro qualitate rei vel vno vel pluribus annis inter Catholicos & Augu-
stanæ Confessionis ciues alternentur; eo quidem modo, vt de officiis quæ tribus personis committuntur, nunc dictum.
[Art. V,7 ← § 47 IPM]
Templorum tamen & Scholarum cuiq́ue parti suarum cura integra reseruetur. Ij autem Catholici, qui nunc tempore huius pacificationis in Magistratu & Officiis præter numerum supra conuentum supersunt, pristino quidē per omnia honore commodoq́ue fruantur. Veruntamen vsquedum eorum loca vel morte vel abdicatione vacauerint, vel domi se contineant, vel si Senatui quandoque interesse velint, voto tamen careant.
[Art. V,8 ← § 47 IPM]
Neutra verò pars suæ Religioni adhærentium potentia ad deprimendam alteram abutatur, aut maiorem numerum directè vel indirectè ad dignitates Præsidum, Senatorum, aliorumq́ue publicorum munerum aggregare præsumat, sed quidquid eius quandocunque & quomodocunque tentatum fuerit, irritum esto. Proinde non solum hæc dispositio quotannis, quando de nouorum Senatorum aliorumq́ue Officialium in demortuorum locum surrogatione agitur, publicè prælegitor, sed etiam Præsidis seu Duûmviri Secretiorum reliquorumq́ue Senatorum præfectorum, Syndicorum, Iudicum, aliorumque Officialium Catholicorum electio & nunc & posthac sit penes ipsos Catholicos, Augustanæ vero Confessioni addicto-
rum penes eosdem, & defuncto Catholico alius Catholicus, pariterq́ue Augustanæ Confessioni addicto eidem addictus surrogetur. ❀
[Art. V,9 ← § 47 IPM]
Pluralitas autem votorum in causis Religionem siue directè siue indirectè concernētibus, nequaquam attendatur, neque illa Augustanæ Confessioni addictis ciuibus eius loci magis quàm Augustanæ Confessionis Electoribus, Principibus & Statibus in Imperio Romano præiudicet. Quod si Catholici pluralitate votorum in his vel aliis quibusuis negotiis in præiudicium Augustanæ Confessioni addictorum abutantur, reseruatum his ipsis esto vigore huius Transactionis ad introducendam alternationem quinti Senatoris secretioris, aliaq́ue legitima remedia prouocare.
[Art. V,10 ← § 47 IPM]
De cætero Pax Religiosa, itemq́ue ordinatio Carolina de Electione Magistratuum, nec non Transactiones de Annis 1584 & 1591 (quatenus huic dispositioni directè vel per indirectū non repugnant) salvæ & inuiolatæ per omnia maneant.
[Art. V,11 ← § 47 IPM]
Deinde Dunckelspülæ, Biberaci & Rauensburgi duo sint Consules, Catholicus vnus, alter Augustanæ Confessionis, quatuor secretioris consilij æquali numero vtriusque Religionis. Eadem etiam æqualitas circa Senatum, Iudicium vrbanum, Præfecturam ærarii, vt & alia omnia officia, dignitates ac munera publica obseruetur. Quoad Præturam Iudicij verò, Syndicatum & Secretarios Senatus & Iudicij, necnon quoad alia huiusmodi officia quæ vni tantum personæ committuntur, alternatio perpetuò obseruetur; ita, vt demortuo Catholico semper Augustanæ Confessioni addictus & vice versâ succedat. Quantum ad modum Electionis & votorum pluralitatem, necnon curam Templorum ac Scholarum, itemq́ue anniuersariam prælectionem huius dispositionis attinet, idem quod de Augusta dictum est, obseruetur.
[Art. V,12 ← § 47 IPM]
Quod ad Ciuitatem Donavverdam attinet, si in proximè venturis Comitiis Vniuersalibus in pristinam libertatem restituenda esse iudicabitur ab Imperij Statibus, eodem gaudeat jure in Ecclesiasticis & Politicis, quo cæteræ Impe-
rij Liberæ Ciuitates vigore huius Transactionis gaudent, saluis tamen quoad hanc Ciuitatem eorum, quorum interest, juribus.
[Art. V,13 ← § 47 IPM]
Terminus autem Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti nullum præiudicium creare debet ijs, qui ex capite Amnestiæ aut aliunde restituendi veniunt.
[Art. V,14 ← § 47 IPM]
3. Bona Ecclesiastica immediata quod attinet, siue sint ArchiEpiscopatus; Episcopatus, Prælaturæ, Abbatiæ, Baliuiæ, Præposituræ, Commendæ, siue liberæ fundationes seculares, aut alia, vnà cum reditibus, pensionibus aliisq́ue quocunque nomine signatis, seu in urbibus seu ruri sitis, ea seu Catholici, seu Augustanæ Confessionis Status die prima Ianuarij Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti possederint, omnia & singula nullo planè excepto, eius religionis consortes, qui dicto tempore in reali eorum possessione fuerunt, usquedum de Religionis dissidiis per Dei gratiam conuentum fuerit, tranquillè & imperturbatè possideant, neutriq́ue parti liceat alteri seu in Iudicio, seu extra, negocium facessere, multò minus turbas aut impedimentum aliquod inferre. Si verò, quod Deus prohibeat, de Religionis dissidiis amicabiliter conueniri non possit, nihilominus hæc Conuentio perpetua sit & Pax semper duratura.
[Art. V,15 ← § 47 IPM]
Si igitur Catholicus ArchiEpiscopus, Episcopus, Prælatus, aut Augustanæ Confessioni addictus in ArchiEpiscopum, Episcopum, Prælatum electus vel postulatus, solus aut vnà cum Capitularibus seu singulis, seu vniuersis, aut etiam alij Ecclesiastici Religionem imposterum mutârint, excidant illi statim suo jure; honore tamen famaq́ue illibatis, fructusq́ue & reditus citra moram & exceptionem cedant, Capituloq́ue aut cui id de iure competit, integrum sit aliam Personam Religioni ei, ad quam Beneficiū istud vigore huius Transactionis pertinet, addictam eligere aut postulare, relictis tamen ArchiEpiscopo, Episcopo, Prælato, &c. decedenti fructibus & reditibus interea perceptis & consumptis. ❀
Si ergo Status seu Catholici seu Augustanæ Confessioni addicti ArchiEpiscopatibus, Episcopatibus, Beneficiis aut Præbendis suis immediatis à die primâ Ianuarij Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti judicialiter, aut extraiudicialiter exciderint, aut quocunque modo turbati fuerint, vigore harum illicò tam
in Ecclesiasticis quàm Politicis, omnibus nouationibus abolitis restituantur; ita quidem, vt quæcunq́ue Bona Ecclesiastica immediata die prima Ianuarij Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti Catholico Præsule regebantur, Catholicum Caput recipiant, & vicissim quæ dicto anno dieq́ue Augustanæ confessioni addicti possidebant, retineant etiam imposterum, remissis tamen, quæ vna pars contra alteram prætendere posset, perceptis interea fructibus, damnis & expensis.
[Art. V,16 ← § 47 IPM]
4. In omnibus ArchiEpiscopatibus, Episcopatibus, & reliquis Fundationibus immediatis, Iura eligendi & postulandi iuxta cuiusque loci consuetudines & statuta antiqua, illibata maneant, quatenus illa Imperii Constitutionibus, Transactioni Passauiensi, Paci Religiosæ, & imprimis huic Declarationi & Transactioni sunt conformia, & intuitu Archi-Episcopatuum & Episcopatuum Augustanæ Confessioni addictis permanentium, ea nihil in se contineant illi Confessioni aduersum, sicut etiam pariter in Episcopatibus & Ecclesiis, in quibus Catholicis & Augustanæ Confessionis Ordinibus mixta jura admittuntur, statutis antiquis nihil de nouo admisceatur, quod Catholicorum vel Augustanæ Confessioni addictorum conscientiam & cau-
sam pro cuiusque parte lædere, eorumve jus imminuere possit. ❀
[Art. V,17 ← § 47 IPM]
Postulati verò seu Electi, in Capitulationibus suis spondeant se susceptos Ecclesiasticos Principatus, Dignitates & Beneficia nequaquam hæreditario jure possessuros, aut id acturos vt hæreditaria fiant, sed libera sit vbique Capitulo, & quibus id præterea pariter cum Capitulo pro more competit, tam Electio & Postulatio, quàm sede vacante administratio & jurium Episcopalium exercitium: operaq́ue detur, ne Nobiles Patricij Gradibus Academicis insigniti, aliæq́ue personæ idoneæ, vbi id fundationibus non aduersatur, excludantur, sed vt potius in ijs conseruentur.
[Art. V,18 ← § 47 IPM]
5. Vbi Sacra Cæsarea Maiestas Ius Primariarum Precum exercuit, exerceat etiam imposterum, dummodò decedente Augustanæ Confessioni addicto in eius Religionis Episcopatibus Augustanæ Confessioni addictus ad normam statutorum & obseruantiæ idoneus precibus fruatur. In mixtis verò ex vtraque Religione seu Episcopatibus, seu aliis locis immediatis Precibus Primariis præsentatus non gaudeat, nisi Beneficium vacans Religionis consors possederit.
[Art. V,19 ← § 47 IPM]
Si quid Annatarum, Iurium Pallij, Confirmationum, Mensium Papalium & huiusmodi jurium & reseruationum nomine in bonis Statuum Augustanæ Confessionis Ecclesiasticis immediatis à quocunque, quandocunque aut quomodocunque prætendatur, id validitate & executione à brachio seculari impertienda careat.
[Art. V,20 ← § 47 IPM]
In quorum autem Ecclesiasticorum Bonorum immediatorum Capitulis vtriusque Religionis Capitulares & Canonici vigore præfati termini certo vtrinque numero admittuntur, mensesq́ue Papales id temporis in vsu fuerunt, porrò quoque, si decedentes Capitulares & Canonici ex numero Catholicorum definito fuerint, obtineant, atque executioni, casu eueniente, mandentur, modò Papalis prouisio Capitulis immediaté è Curia Romana & tempore legitimo insinuetur.
[Art. V,21 ← § 47 IPM]
6. Electi aut Postulati in ArchiEpiscopos, Episcopos aut Prælatos Augustanæ Confessioni addicti, à Sacrâ Cæsareâ
Maiestate, postquam intra annum Electionis aut Postulationis suæ fidem fecerint, & juramenta Regalibus sueta feudis præstiterint, absque vlla exceptione inuestiantur vltraque taxæ ordinariæ summam, insuper eiusdem dimidium pro infeudatione pendant: ❀
Ijdem aut sede vacante Capitula, & quibus administratio cum ijs coniunctim competit, ad vniuersales æquè, ac particulares Deputationum, Visitationum, Reuisionum, aliosq́ue Conventus Imperiales, literis solitis euocentur, & suffragij jure fruantur, prout quisque Statuum ante Religionis dissidia eorum jurium particeps fuit. Quæ verò & quot personæ ad eiusmodi Conuentus mitti debeant, de eo præsulibus cum Capitulis & Conuentualibus statuere liberum esto.
[Art. V,22 ← § 47 IPM]
De Titulis Principum Ecclesiasticorum ex Augustana Confessione ita conuenit, vt absque tamen præjudicio Status & dignitatis Titulis Electorum aut Postulatorum in ArchiEpiscopum, Episcopum, Abbatem, Præpositum insigniantur. Sessionem autem in Scamno inter Ecclesiasticos & Seculares intermedio & transuerso capiant, quibus à latere assideant in Conuentu omnium trium Imperij Collegiorum Director Cancellariæ Moguntinensis, nomine Domini Archi-
Episcopi Actorum Comitialium generali directione fungens, & post ipsum Directores Collegij Principum; Idemq́ue obseruetur in Senatu Principum collegialiter congregato. à solis istius Collegij actorum directoribus.
[Art. V,23 ← § 47 IPM]
7. Quot Capitulares aut Canonici die primâ Ianuarij Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto vspiam vel Augustanæ Confessionis vel Catholici fuerunt, totidem illic ex vtraque Religione erunt semper, nec decedentibus nisi eiusdem Religionis Consortes surrogentur. Si verò alicubi iam plures Catholici vel Augustanæ Confessionis Capitulares aut Canonici Beneficia possident, quam Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto, ij quidem supernumerarij Beneficia & Præbendas ad vitam retineant, mortuis verò, tam diu Catholicis Augustanæ Confessioni addicti, & his Catholici succedant, donec redintegratus fuerit vtriusque Religionis Capitularium & Canonicorum numerus, qui die primâ Ianuarij Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto erat. ❀
Exercitium verò religionis in mixtis Episcopatibus ita restituatur, & permaneat, vbi & quatenus id Anno 1624 palàm receptum permissumq́ue fuit; ne-
que supradictis omnibus vel eligendo vel præsentando alitérve quicquam detrimenti creetur.
[Art. V,24 ← § 47 IPM]
8. Qui ArchiEpiscopatus, Episcopatus & aliæ fundationes atque Bona Ecclesiastica immediata vel mediata, in satisfactionem Regiæ Maiestatis, Regniq́ue Sueciæ, aut æquiualentem recompensationem, indemnitatemq́ue suorum fœderatorum, amicorum & Interessatorum concesserunt, peculiaribus suis conuentionibus infra contentis, per omnia relinquantur. In omnibus verò ijs, quæ ibi non continentur, & inter hæc quoad §. Ius Diœcesanum, etc. 16. infra positum, Constitutionibus Imperij & huic Transactioni subiecta manento.
[Art. V,25 ← § 47 IPM]
9. Quæcunq́ue Monasteria, Collegia, Balliuias, Commendas, Templa, Fundationes, Scholas, Hospitalia, aliáve Bona Ecclesiastica mediata, vt & eorum reditus, juraq́ue quocunque
j-nomine ea
-j
appellata fuerint, Augustanæ Confessionis Electores, Principes, Status, &c. Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto, die prima Ianuarij possede-
runt, eadem omnia & singula siue retenta semper, siue restituta, siue vigore huius Transactionis restituenda ijdem possideant, donec controuersiæ Religionis amicabili partium compositione vniuersali definiantur; non attentis exceptionibus siue antè, siue post Transactionem Passauiensem aut Pacem Religiosam reformata & occupata, aut quod non de vel in territorio Augustanȩ Confessionis Statuum, vel exempta, vel aliis Statibus jure Suffraganeatus, Diaconatus, aliáve quauis ratione obligata fuisse dicuntur; ❀
vnicum solumq́ue huius transactionis, restitutionis obseruantiæq́ue futuræ fundamentum sit die primâ Ianuarij, Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto habita possessio, irritis prorsus exceptionibus, quæ ex introducto alicubi locorum exercitio interimistico, vel anterioribus aut secutis pactis generalibus aut specialibus transactionibus, vel litibus motis causisve decisis, vel etiam decretis, mandatis, rescriptis, paritoriis, reuersalibus, litispendentiis vel aliis quibuscunque prætextibus & rationibus desumi possent. ❀
Vbi igitur supradictorum omnium bonorum, eorundem pertinentium, fructuumve Augustanæ Confessionis Statibus aliquid quouis modo aut prætextu siue judicialiter siue extrajudicialiter á dicto tempore interuersum, aut ademp-
tum est, omninò absque mora, & indistinctè (interq́ue illa specialiter etiam Monasteria, Fundationes atque Bona Ecclesiastica omnia & singula a Principe Würtenbergico Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto possessa) cum suis pertinentiis, reditibus & accessionibus vbicunque sitis, vnâ cum amotis documentis in priorem statum restituantur. Nec Augustanæ Confessioni addicti posthac in habita vel recuperata possessione vllo modo turbentur, sed ab omni persecutione juris & facti perpetuò tuti sint, donec controversiæ Religionis compositæ fuerint.
[Art. V,26 ← § 47 IPM]
Omnia quoque Monasteria, fundationes & sodalitia mediata, quæ die primâ Ianuarij, Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto Catholici realiter possederunt, possideant & ipsi similiter, vtvt in Augustanæ Confessionis Statuum territoriis & ditionibus ea sita sint, non tamen in alios Religiosorum Ordines, quam quorum regulis primitus dicata sunt, commutentur: nisi talium Religiosorum ordo planè interciderit. Tunc enim Magistratui Catholicorum liberum esto, ex alio in Germania ante dissidia religionis exorta, vsitato ordine nouos Religiosos substituere. ❀
In quibuscunque verò Fundationibus, Ecclesiis Collegiatis, Monasteriis, Hospitalibus eiusmodi mediatis Catholici & Augustanæ Confessioni addicti promiscuè vixerunt, viuant etiam posthac promiscuè numero prorsus eodem qui die primâ Ianuarij, Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto ibidem repertus fuit. Publicum etiam Religionis Exercitium idem maneat, quod quouis in loco dicto anno dieq́ue vsitatum fuit absque vnius vel alterius partis impedimento. ❀
In quibuscunque etiā Fundationibus mediatis Anno millesimo sexcentesimo vicesimo quarto die primâ Ianuarij Sacra Cæsarea Maiestas Primarias preces exercuit, exerceat eas & imposterum, ad modum circa bona immediata superius explicatum. Idem planè hic obseruetur de Mensibus Papalibus, quod suprà de iis §. quinto dispositum est. Conferant etiam ArchiEpiscopi, & quibus aliis id juris competit, Beneficia mensium extraordinariorum; ❀
Quod si quoque Augustanæ Confessioni addicti in eiusmodi Bonis Ecclesiasticis mediatis dicto anno dieq́ue à Catholicis realiter, plenè vel ex parte possessis jura præsentandi, visitandi, inspectionis, confirmandi, corrigendi, protectionis, aperturæ, hospitationis, seruitiorum, operarum habuerunt: Item Parochos, Præpositos ibi aluerunt, jura ista illis sarta tectaq́ue maneant. ❀
Et si Electiones debito tempore, modóve non fiant, Præbendarum vacantium distributio & collatio in eiusdem Religionis personas, cuius decedens fuit, ex jure deuoluto ad eosdem pertineat, modò per hoc in istiusmodi Bonis Ecclesiasticis mediatis instituto Catholicæ Religionis nihil præjudicetur, & Magistratui Catholicorum Ecclesiastico sua jura ex instituto Ordinis in ipsos Religiosos competentia, salua & illibata sint. Quibus etiam si Electiones aut collationes Præbendarum vacantium debito tempore factæ non fuerint, Ius deuolutum saluum esto.
Quod ad Oppignorationes Imperiales attinet, cū in Capitulatione Cæsarea dispositum reperiatur, quod Electus Romanorum Imperator, Electoribus, Principibus, cæterisq́ue Statibus immediatis Imperij, eiusmodi oppignorationes cōfirmare atque illos in eorundē
[!] tranquilla & quieta possessione defendere ac manutenere debeat, Conuentum est, hanc dispositionem; donec consensu Electorum, Principum & Statuum aliter statutum fuerit, obseruandam esse, atque propterea Ciuitati Lindavv, nec non Weissenburgo in Noricis redditâ sorte oppignorationes Imperiales ipsis ademptas, illicò & plenariè restituendas. ❀
[Art. V,27 ← § 47 IPM]
Quæ verò bona Status Imperij sibi inuicem pignoris jure ante hominis memoriam obligauerunt, in ijs reluitioni aliter locus non detur, nisi possessorum exceptiones & merita causarum sufficienter examinentur. ❀
Quod si bona eiusmodi durante hoc bello vel absque præuiâ causæ cognitione, vel non solutâ sorte ab aliquo occupata fuerint, vnà cum documentis statim plenariè prioribus possessoribus reddantur, &, si sententia reluitioni locum concedat, inq́ue rem iudicatam transierit, atque sorte numerata restitutio subsecuta fuerit, Domino quidem directo liberum esse debet, in huiusmodi terras oppignoratas ad se reuersas suæ Religionis Exercitium publicè introducere, incolæ tamen & subditi migrare, aut suam, quam sub priori possessore huiusmodi terrarum oppignoratarum amplexi fuerant, Religionem deserere non cogantur, de publico verò suæ Religionis Exercitio inter ipsos & reluentem Dominum directum transigatur.
[Art. V,28 ← § 47 IPM]
10. Libera & immediata Imperij Nobilitas, omniaq́ue & singula eius membra vnà cum subditis & bonis suis feudalibus & allodialibus, nisi forte in quibusdam locis ratione bonorum & respectu
territorij vel domicilij aliis statibus reperiantur subiecti, vigore Pacis Religiosæ & præsentis conuentionis in juribus Religionem concernentibus & beneficiis inde promanantibus, idem Ius habeant, quod supradictis Electoribus, Principibus & Statibus competit, nec in ijs sub quocunque prætextu impediantur aut turbentur, Turbati verò omnes omnino in integrum restituantur.
[Art. V,29 ← § 47 IPM]
11. Liberæ Imperij Ciuitates prout omnes atq́ue singulæ sub appellatione statuum Imperij non tantum in Pace religionis & præsenti eiusdem declaratione, sed & alias vbique indubitatè continentur, ita & ex illarum numero eæ, in quibus vnica tantum Religio Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto in vsu fuit, tam ratione juris reformandi, quàm aliorum casuum Religionem concernentium in territoriis suis & respectu subditorum non minus ac intra muros & suburbia idem cum reliquis Statibus Imperij superioribus Ius habeant, adeoq́ue de istis generaliter disposita & conuenta, de his quoque dicta & intellecta sunto, non attento quod in ijs Ciuitatibus in quibus præter Augustanæ Confessionis Exercitium nullum aliud à Magistratu & ciuibus iuxta morem & statuta cuiusq́ue loci, Anno Millesimo sexcentesi-
mo vicesimo quarto introductum fuit, aliqui Catholicæ Religioni addicti Ciues commorentur, vel etiam in aliquibus Capitulis, Ecclesiis Collegiatis, Monasteriis & Cœnobiis ibidem sitis, immediatè vel mediatè Imperio subiectis, inq́ue eo statu, qui fuit die primâ lanuarij Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto, deinceps quoque cum Clero intra prædictum terminum non introducto & Ciuibus Catholicis pro tempore ibi existentibus, tàm actiuè, quàm passiuè omninò relinq́uendis, Catholicæ Religionis Exercitium vigeat. ❀
Ante omnia verò illæ Ciuitates Imperiales, quæ siue vni, siue vtrique Religioni addictæ (& inter has posteriores cumprimis Augusta Vindelicorum, itemq́ue Dunckelspula, Biberacum, Rauensburgum & Kauffbeura) ab Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto propter Religionem, vel Bona Ecclesiastica ante, vel post Transactionem Passauiensem, & insecutam Pacem Religiosam occupata & reformata, vel aliàs intuitu Religionis in Politicis quocunque modo, siue extra-, siue judicialiter aggrauatæ sunt, in eum statum, in quo Kalendis Ianuarij prædicti Anni Millesimi sexcentesimi vicesimi quarti tàm in Sacris, quàm in Profanis fuerunt, non minus ac reliqui Status Imperii Superiores plenissimè reponantur, inq́ue eo, absque vlteriore turbatione, perinde atque illæ, quæ tum temporis adhuc possederunt, aut interea possessionem recuperarunt, vsque ad amicabi-
lem Religionum compositionem, conseruentur. Neutrique partium alteram de religionis suæ Exercitio, Ecclesiæ ritibus & ceremoniis deturbare fas sit; sed Ciues pacificè & comiter inuicem cohabitent, liberumq́ue Religionis suæ & bonorum vsum, vltrò citroq́ue habeant: cassatis rerum judicatarum & transactarum, litispendentiarum, aliisq́ue §.§. 2 & 9 enumeratis exceptionibus; Salvis tamen ijs, quæ Politicorum ratione de Augusta Vindelicorum, Dunckelspüla, Biberaco & Rauensburgo dicto §. 2 disposita sunt.
[Art. V,30 ← § 47 IPM]
12. Quantum deinde ad Comites, Barones, Nobiles, Vasallos, Ciuitates, Fundationes, Monasteria, Commendas, Communitates & subditos Statibus Imperij immediatis siue Ecclesiasticis siue Secularibus subiectos pertinet: Cum eiusmodi Statibus immediatis cum jure Territorij & superioritatis ex communi per totum Imperium hactenus vsitata praxi, etiam Ius reformandi Exercitium Religionis competat, ac dudum in Pace Religionis talium Statuum subditis, si à Religione Domini territorij dissentiant, beneficium emigrandi concessum, insuper maioris concordiæ inter Status conseruandæ causâ cautum fuerit, quod nemo alienos subditos ad suam Religionem pertrahere eáve causa in defensionem aut protectionem suscipere, illisve
vila ratione patrocinari debeat, Conuentum est, hoc idem porrò quoque ab vtriusq́ue Religionis Statibus obseruari, nulliq́ue Statui immediato Ius, quod ipsi ratione territorij & superioritatis in negotio Religionis competit, impediri
[Art. V,31 ← § 47 IPM]
Hoc tamen non obstante, Statuum Catholicorum Landsassij, Vasalli & Subditi cuiuscunque generis, qui siue publicum siue priuatum Augustanæ Confessionis Exercitium Anno 1624 quacunque anni parte, siue certo pacto aut priuilegio, siue longo vsu, siue sola denique obseruantia dicti anni habuerunt, retineant id etiam imposterum vna cum annexis, quatenus illa dicto anno exercuerunt, aut exercita fuisse probare poterunt. Cuiusmodi annexa habentur institutio Consistoriorum, Ministeriorum tam Scholasticorum quam Ecclesiasticorum, Ius Patronatus, aliaq́ue similia jura, nec minus maneant in possessione omnium dicto tempore in potestate eorundem constitutorū Templorum, Fundationum, Monasteriorum, Hospitaliurn, cum omnibus pertinentiis, reditibus & accessionibus: ❀
Et hæc omnia semper & vbique obseruentur eo vsque, donec de Religione Christianâ vel vniuersaliter, vel inter Status immediatos, eorumq́ue subditos
mutuo consensu aliter erit conuentum, ne
[!] quisquam à quocunque vila ratione aut via
[Art. V,32 ← § 47 IPM]
Turbati aut quocunque modo destituti verò, sine vila exceptione in eum, quo Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto fuerant statum, plenariè restituantur. ❀
Idemque obseruetur ratione subditorum Catholicorum Augustanæ Confessionis Statuum, vbi dicto Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto vsum & exercitium Catholicæ Religionis publicum aut priuatum habuerunt.
[Art. V,33 ← § 47 IPM]
Pacta autem, Transactiones, Conuentiones aut Concessiones, quæ inter tales immediatos Imperij Status eorumq́ue status prouinciales & subditos supradictos de publico vel etiam priuato exercitio Religionis introducendo, permittendo & conseruando antehac intercesserunt, initæ & factæ sunt, eatenus ratæ & firmæ manento, quatenus obseruantiæ dicti Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti non aduersantur, nec ab ijsdem nisi mutuo consensu recedere liceat, non attentis, sed annihilatis omnibus anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti obseruantiæ, vtpote quæ instar regulæ obtineat, contrariis latis sententiis, reuersalibus, pactis, quibuscunque trans-
actionibus. Et inter illa quæ Episcopus Hildesiensis & Duces Brunsvico-Lüneburgenses de Religione, eiusq́ue Exercitio Statuum & Subditorum Episcopatus Hildesiensis, nonnullis pactis Anno 1643 transegerunt. ❀
Excipiantur verò à dicto termino, & Catholicis reseruentur nouem Monasteria in Episcopatu Hildesiensi sita, quibus Duces Brunsvicenses certis conditionibus eodem anno cesserunt.
[Art. V,34 ← § 47 IPM]
Placuit porrò, vt illi Catholicorum subditi Augustanæ Confessioni addicti, vt & Catholici Augustanæ Confessionis Statuum subditi, qui Anno 1624 publicum vel etiam priuatum Religionis suæ Exercitium nullâ anni parte habuerunt, nec non, qui post Pacem publicatam deinceps futuro tempore diuersam à Territorij Domino Religionem profitebuntur & amplectentur, patienter tolerentur, & conscientiâ liberâ domi deuotioni suæ, sine inquisitione aut turbatione priuatim vacare, in vicinia verò, vbi & quoties voluerint, publico Religionis exercitio interesse, vel liberos suos exteris suæ Religionis Scholis, aut priuatis domi Præceptoribus instruendos committere non prohibeantur; sed eiusmodi Landsassii, Vasalli & Subditi in cæteris Officium suum cum debito obsequio & subiectione adimpleant, nullisq́ue turbationibus ansam præbeant. ❀
[Art. V,35 ← § 47 IPM]
Siue autem Catholici, sive Augustanæ Confessionis fuerint subditi, nullibi ob Religionem despicatui habeantur, nec à mercatorum, opificum aut tribuum communione, hæreditatibus, legatis, hospitalibus, leprosoriis, eleemosynis, aliisve juribus aut commerciis, multò minus publicis cœmiteriis, honoréve sepulturæ arceantur, aut quicquam pro exhibitione funeris à superstitibus exigatur, præter cuiusque Parochialis Ecclesia: jura pro demortuis pendi solita; sed in his & similibus pari cum conciuibus iure habeantur, æquali iustitiâ protectioneq́ue tuti.
[Art. V,36 ← § 47 IPM]
Quod si verò subditus, qui nec publicum, nec priuatum suæ Religionis Exercitium Anno Millesimo sexcentesimo vicesimo quarto habuit, vel etiam, qui post publicatam Pacem Religionem mutabit, sua sponte emigrare voluerit, aut à Territorii Domino jussus fuerit, liberum ei sit, aut retentis bonis, aut alienatis discedere, retenta per Ministros administrare, & quoties ratio id postulat, ad res suas inspiciendas vel persequendas lites, aut de-
bita exigenda, liberè & sine literis commeatus adire.
[Art. V,37 ← § 47 IPM]
Conuentum autem est, vt à Territoriorum Dominis illis subditis, qui neque publicum, neque priuatum Exercitium Religionis suæ dicto anno habuerunt, & tamen tempore publicatæ præsentis Pacificationis, in vnius vel alterius Religionis Statuum immediatorum ditionibus habitare deprehenduntur, quibus illi etiam annumerandi erunt, qui ob calamitates bellicas euitandas, non tamen animo transferendi domicilium, aliò emigrarunt, & factâ Pace in Patriam redire volunt, terminus non minor quinquennio; illis verò, qui post Pacem publicatam Religionem mutant, non minor triennio, nisi tempus magis laxum & spatiosum impetrare potuerint, ad emigrandum præfigatur. ❀
Neque siue voluntariè siue coactè emigrantibus, natiuitatis, ingenuitatis, manumissionis, noti opificij, honestæ vitæ testimonia denegentur, aut ijdem reuersalibus inusitatis vel decimationibus substantiæ secum exportatæ, plus æquò extensis prægrauentur, multò minus spontaneam suscipientibus emigrationem, servitutis, aut vllo alio prætextu impedimentum inferatur.
[Art. V,38 ← § 47 IPM]
13. Silesii
etiam Principes Augustanæ confessioni addicti, Duces scilicet in Brieg, Lignitz, Münsterberg & Oels, itemq́ue Ciuitas Vratislauiensis, in libero suorum ante bellum obtentorum jurium & priuilegiorum, nec non Augustanæ confessionis exercitio ex gratiâ Cæsareâ & Regiâ ipsis concesso manutenebuntur. ❀
[Art. V,39 ← § 47 IPM]
Quod verò ad Comites, Barones, Nobiles, eorumq́ue subditos in reliquis Silesiæ Ducatibus, qui immediatè ad Cameram Regiam spectant, tum etiam de præsenti in Austriâ inferiori degentes Comites, Barones & Nobiles attinet, quamuis Cæsareæ Maiestati Ius reformandi Exercitium Religionis non minus, quàm aliis Regibus & Principibus competat, tamen non quidem ex pacto iuxta dispositionem præcedentis versiculi: Pacta autem &c. sed ad interuentionem Regiæ Maiestatis Sueciæ, & in gratiam intercedentium Augustanæ Confessionis Statuum, permittit, vt eiusmodi Comites, Barones & Nobiles, illorumq́ue in prædictis Silesiæ Ducatibus subditi, ob professionem Augustanæ Confessionis loco aut bonis cedere aut emigrare non teneantur, nec etiam prohibeantur dictæ Confessionis Exercitium in locis vicinis extra territorium frequentare, modò in reliquis tranquillè & pacificè viuant; seq́ue tales præstent, quales erga suum Summum Principem decet.
Si verò sua sponte emigrauerint, & bona sua immobilia vendere vel nolint, vel commodè nō possint, liber ijs aditus rerum suarum inspiciendarum & curandarum causa concessus esto.
[Art. V,40 ← § 47 IPM]
Præter hæc autem, quæ suprà de dictis Silesiæ Ducatibus, qui immediatè ad Cameram Regiam spectant, disposita sunt, Sacra Cæsarea Maiestas vlterius pollicetur, se illis, qui in his Ducatibus Augustanæ Confessioni addicti sunt, pro huius Confessionis Exercitio tres Ecclesias propriis eorum sumptibus extra Ciuitates Svveinitz, Iaur & Glogauiam, propè Mœnia locis ad hoc commodis, iussu suæ Maiestatis designandis, post Pacem confectam ædificandas, quamprimum id postulauerint, concessuram.
[Art. V,41 ← § 47 IPM]
Et cum de maiore Religionis libertate & Exercitio in supràdictis & reliquis Cæsareæ Maiestatis & Domus Austriacæ Regnis & Provinciis concedendo in præsenti Tractatu variè actum sit, nec tamen ob Cæsareanorum Plenipotentiariorum contradictiones conueniri po-
tuerit, Regia Maiestas Sueciæ & Augustanæ Confessionis Ordines facultatem sibi reseruant, eo nomine in proximis Comitiis, aut alias apud Suam Cæsaream Maiestatem, Pace tamen semper permanente, & exclusâ omni violentiâ & hostilitate, vlterius respectiuè amicé interueniendi & demissè intercedendi.
[Art. V,42 ← § 47 IPM]
14. A solâ qualitate Feudali vel subfeudali, siue à Regno Bohemiæ, siue ab Electoribus, Principibus & Statibus Imperij, siue aliunde procedant, jus reformandi non dependet, sed Feuda ista & subfeuda necnon Vasalli, subditi, & Bona Ecclesiastica in causis Religionis, & quicquid iuris Dominus Feudi prætendat, introduxerit, aut sibi arrogarit, ex statu Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti, die primâ lanuarij perpetuò censeantur, quæ vel iudicialiter vel extraiudicialiter innouata fuerint, tollantur, & in pristinum statum restituantur. ❀
[Art. V,43 ← § 47 IPM]
Territorij jure vel ante vel post terminum Anni millesimi sexcentesimi vicesimi quarti cōtrouerso, donec super possessorio & petitorio cognoscatur & decidatur, possessori præfati Anni idem jus esto; quantum equidem ad publicum exercitium attinet. Subditi verò propter mutatam interim Religionem pendente Territorij controversiâ migrare non cogantur. ❀
In ijs locis vbi Catholici & Augustanæ Confessionis Status ex æquo Iure Superioritatis fruuntur, tam ratione publici Exercitij, quàm aliarum rerum Religionem concernentium idem status maneat qui fuit Anno dieq́ue supradictis. ❀
[Art. V,44 ← § 47 IPM]
Sola Criminalis Iurisdictio, CentGericht, solumq́ue Ius gladij & retentionis, patronatus, filialitatis, neque coniunctim neque diuisim ius reformandi tribuunt. Quæ itaque hoc colore reformationes hucusque irrepserunt, pactisve intrusa sunt, cassantor, grauati restituuntor, & inposterum ab eiusmodi penitus abstinetor.
[Art. V,45 ← § 47 IPM]
15. Ratione redituum cuiuscunque generis ad Bona Ecclesiastica eorumq́ue pos-
sessores pertinentium ante omnia obseruetur id, quod in Pace Religionis §. Dagegen sollen die Staͤnde der Augspurgischen Confession &c. & §. Alsdan auch denen Staͤnden der Alten Religion / etc. dispositum inuenitur. ❀
[Art. V,46 ← § 47 IPM]
Illi verò reditus, census, decimæ, pensiones, quæ vigore iam dictæ Pacis Religionis Statibus Augustanæ Confessionis ob immediatas vel mediatas fundationes Ecclesiasticas ante vel post Pacem Religiosam acquisitas è Catholicorum Prouinciis debentur, quorumq́ue in possessione vel quasi percipiendi Anno 1624 die 1. Ianuarij fuerunt, absque vlla exceptione soluantur, ❀
si alicubi etiam Augustanæ Confessionis Status quidam protectionis, aduocatiæ, aperturæ, hospitationis, operarum,
aut alia jura in Catholicorum Ecclesiasticorum ditionibus & bonis, siue intra, siue extra territorium sitis, legitimo vsu aut concessione habuerunt, quemadmodum etiam Catholici Status, si quid eiusmodi ipsis circa Bona Ecclesiastica Augustanæ Confessionis Statibus acquisita competit, omnes ex æquo jura sua pristina retineant, ita tamen, vt ne per vsum eiusmodi jurium Bonorum Ecclesiasticorum reditus, nimium prægrauentur & exhauriantur. ❀
[Art. V,47 ← § 47 IPM]
Reditus etiam, nec non Decimæ, Canones & pensiones Augustanæ Confessionis Statibus, fundationibus iam destructis & collapsis, ex alienis territoriis debitæ, ijs exsoluantur, qui Anno 1624 die 1. Ianuarij in possessione perceptionis vel quasi fuerūt. Quæ verò ab Anno 1624 destructæ fuerunt, aut in futurum concident, earum pensiones etiam in alienis territoriis Domino destructi Monasterij seu loci, in quo id situm fuit, exsoluantur. Quæ itidem Fundationes die 1. Ianuarij Anni 1624 in possessione vel quasi juris decimandi è bonis noualibus in alieno Territorio fuerunt, sint etiam imposterum, nihil autem noui iuris quæratur. ❀
Inter cæteros Status Imperij & subditos id iuris esto, quod jus commune vel cuiusque loci consuetudo & obseruantia de Decimis ex bonis noualibus constituunt, aut per pactiones voluntarias conuentum est.
[Art. V,48 ← § 47 IPM]
16. Ius Dicecesanum, & tota Iurisdictio Ecclesiastica, cum omnibus suis speciebus contra Augustanæ Confessionis Electores, Principes, Status, comprehensâ Liberâ Imperij Nobilitate, eorumq́ue subditos, tam inter Catholicos &
Augustanæ Confessioni addictos, quam inter ipsos solos Augustanæ Confessionis Status vsq́ue ad Compositionem Christianam dissidij Religionis, suspensa esto, & intra terminos Territorij cuiusque Ius Diœcesanum & Iurisdictio Ecclesiastica se contineat: ❀
ad conseq́uendos tamen reditus, census, decimas & pensiones in ijs Augustanæ Confessionis Statuum ditionibus vbi Catholici Anno 1624 notoriè in possessione vel quasi Exercitij Iurisdictionis Ecclesiasticæ fuerunt, vtantur eâdem posthac quoque, sed non nisi in exigendis hisce pensionibus, nec procedatur ad Excommunicationem, nisi post tertiam demum denunciationem. ❀
Catholicorum Augustanæ Confessioni addicti Status Prouinciales & subditi, qui Anno millesimo sexcentesimo vicesimo quarto Ecclesiasticam Iurisdictionem agnouerunt, in ijs casibus modò dictæ iurisdictioni subsint, qui Augustanam Confessionem nullatenus concernunt, modò ipsis occasione processus nihil iniungatur Augustanæ Confessioni vel conscientiæ repugnans. ❀
Eodem etiam iure Augustanæ Confessionis Magistratuum Catholici subditi censeantur, inque hos, qui Anno 1624 publicum Religionis Catholicæ exercitium habuerunt, Ius Diœcesanum, quatenus Episcopi illud dicto Anno quietè in eos exercuerunt, saluum esto. ❀
[Art. V,49 ← § 47 IPM]
In quibus Ciuitatibus verò Imperij mixtæ Religionis exercitium in vsu est, Catholicis Episcopis contra ciues Augustanæ Confessionis nulla sit jurisdictio, at Catholici iuxta obseruantiam dicti Anni 1624 suo iure experiantur.
[Art. V,50 ← § 47 IPM]
17. Vtriusque Religionis Magistratus seuerè & rigorosé prohibeat, ne quisquam publicè priuatimvé concionando, docendo, disputando, scribendo, consulendo, Transactionem Passauiensem, Pacem Religiosam, vel hanc imprimis siue Declarationem siue Transactionem vspiam impugnet, dubiam faciat, aut assertiones contrarias inde deducere conetur. Quicquid etiam contrarij hactenus vel editum, vel promulgatum, publicatumve fuerit, irritum esto. ❀
Sed si dubij quid hinc aut aliunde incidat, aut ex causis Pacem Religiosam aut hanc Transactionem tangentibus resultet, de eo in Comitiis, vel aliis Imperij Conuentibus inter vtriusque Religionis Proceres, non nisi amicabili ratione transigatur.
[Art. V,51 ← § 47 IPM]
18. In conuentibus Deputatorum Imperij Ordinariis numerus ex vtriusque Religionis Proceribus æquetur. De Personis autem, vel Statibus Imperij adiungendis in Comitiis proximis statuatur: in horum conuentibus itemq́ue Comitiis Vniuersalibus, siue ex vno, siue duobus aut tribus Imperii Collegiis, quacunq́ue occasione, aut ad quæcunque negotia deputandi veniant, æquetur Deputatorum numerus ex vtriusque Religionis Proceribus. ❀
Vbi extraordinariis commissionibus negotia in Imperio expedienda occurrunt, si res inter Augustanæ Confessionis Status versatur, soli eidem Religioni addicti deputentur, si inter Catholicos, soli Catholici, si inter Catholicos & Augustanæ Confessionis Status, vtriusque Religionis pari numero Commissarii denominentur & ordinentur. Placuit etiam, vt Commissarii quidem res à se gestas referant, & vota subiungant, instar tamen sententiæ nihil definiant.
[Art. V,52 ← § 47 IPM]
19. In Causis Religionis, omnibusq́ue aliis negotiis, vbi Status tanquam vnum Corpus considerari nequeunt, vt etiam
Catholicis & Augustanæ Confessionis Statibus in duas partes euntibus, sola amicabilis compositio lites dirimat, non attentâ votorum pluralitate.
Quod verò ad pluralitatem votorum in materia collectarum attinet, cum res hæc in præsenti Congressu decidi non potuerit, ad proxima Comitia remissa esto.
[Art. V,53 ← § 47 IPM]
20. Præterea cum ob enatas ex præsenti bello mutationes, & alias causas, de Iudicio Cameræ Imperialis ad alium Vniversis Imperij Statibus commodiorem locum transferendo, & ludicem, Præsides, Assessores, & quoscunq́ue Iustitiæ Ministros, pares numero, vtriusque Religionis præsentando, sicut etiam de reliquis ad Iudicium Camerale spectantibus quædam in medium allata fuerint, sed in præsenti Congressu ob negotij grauitatem non tam plenè expediri queant, in proximè indicendis Comitiis de his omnibus agi & conueniri, deliberationesq́ue de Reformatione Iustitiæ in Deputatorum Imperij Conuentu Francofurtensi habitæ, effectum dari, & si quæ in his desiderari videntur, suppleri & emendari debere conuentum est. ❀
Ne tamen res hæc prorsus in incerto maneat, placuit præter Iudicem & quatuor Præsides, & quidem duos horum ex Augustanâ Confessione à solâ Cæsareâ
Maiestate constituendos, numerum Assessorum Cameralium ad quinquaginta in vniuersum adaugeri, ita vt Catholici, computatis duobus Assessoribus Imperatoris præsentationi
reseruatis, viginti sex, Augustanæ Confessionis Status viginti quatuor Assessores præsentare possint & teneantur, atque ex singulis Circulis mixtæ Religionis, non tantum duos Catholicos, sed etiam binos Augustanæ Confessioni addictos assumere & eligere fas sit, cæteris ad ludicium Camerale pertinentibus, vt dictum est, ad proxima Comitia reiectis. ❀
[Art. V,54 ← § 47 IPM]
Ac proinde Circuli de præsentandis maturè in locum demortuorum nouis ad Camerale Iudicium Assessoribus, secundum schema subsequens admoneantur. Catholici etiam suo tempore de Ordine præsentandi conuenient, Cæsareaq́ue Maiestas mandabit, vt non solum in isto Iudicio Camerali Causæ Ecclesiasticæ, vt & Politicæ inter Catholicos & Augustanæ Confessionis Status, vel inter hos solos vertentes, vel etiam quando Catholicis contra Catholicos Status litigantibus tertius interueniens Augustanæ Confessionis Status erit, & vicissim quando Augustanæ Confessionis Statibus contra eiusdem Confessionis Status litigantibus tertius interueniens erit Catholicus, adlectis ex
vtraque Religione pari numero Assessoribus discutiantur & judicentur, sed idem etiam in Iudicio Aulico obseruetur, huicq́ue fini aliquot Augustanæ Confessionis Doctos & rerum Imperij peritos Viros, ex ijs Imperij Circulis, vbi vel sola Augustana Confessio, vel simul etiam Catholica viget Religio, adsciscat, eo quidē numero, vt eveniente casu paritas judicantium ex vtraque Religione Assessorum obseruari possit. Idem etiam quoad Paritatem Assessorum obseruetur, quoties Augustanæ Confessionis Status immediatus à mediato Catholico, vel immediatus Catholicus à mediato Augustanæ Confessionis Statu Iudicio conuenitur.
[Art. V,55 ← § 47 IPM]
Quoad Processum Iudiciarium, Ordinatio Cameræ Imperialis etiam in Iudicio Aulico seruabitur per omnia, tum vt ne partes ibidem litigantes omni remedio suspensiuo destituantur, loco reuisionis in Camera vsitatæ licitum esto, parti grauatæ à sententiâ in Iudicio Aulico latâ, ad Cæsaream Maiestatem supplicare, vt acta judicialia denuò adhibitis aliis grauitati negocij paribus, neu-
triq́ue partium addictis ex vtraque Religione æquali numero Consiliariis, & qui concipiendæ & ferendæ priori sententiæ non interfuerint, aut certè referentium & correferentium partes non sustinuerint, reuideantur, liberumq́ue sit Suæ Maiestati in causis maioribus, & vnde tumultus in Imperio timeri possent, insuper etiam quorundam vtriusque Religionis Electorum & Principum sententias & vota requirere.
[Art. V,56 ← § 47 IPM]
Visitatio Consilij Aulici fiat ab Electore Moguntino toties, quoties opus fuerit, obseruatis ijs, quæ in proximis Comitiis de communi Statuum placito obseruanda esse videbuntur. ❀
Si quæ verò dubia circa interpretationem Constitutionum ac Recessuum Imperij publicorum occurrunt, aut in diiudicandis causis Ecclesiasticis vel Politicis inter partes suprà expressas vertentibus, ex paritate assessorum vtriusque Religionis, postquam in pleno etiam Senatu, pari tamen semper vtrinque judicantium numero examinata fuerint, contrariæ oriantur sententiæ, Catholicis quidem in vnam, Augustanæ verò Confessionis assessoribus in aliam abeuntibus; remittuntor ad Comitia Imperii Vniuersalia. Sin autem duo plurésve Catholici cum uno aut altero Augustanæ Confessionis Assessore, & vicissim vnam, reli-
qui verò totidem numero, quamvis Religione dispares alteram amplexi fuerint sententiam, indeq́ue contrarietas oriatur, hoc casu iuxta ordinationem Cameræ lis terminabitur, vlteriori remissione ad Comitia cessante. Et hæc omnia in causis Statuum, comprehensâ immediatâ Imperii Nobilitate, siue actores illi, siue rei, siue interuenientes fuerint, obseruentur. Si verò inter mediatos vel Actor vel Reus, vel tertius interueniens fuerit Augustanæ Confessionis & paritatem judicantium ex vtriusque Religionis Assessoribus postulauerit, adhibeantur pares. Eueniente autem tunc votorum paritate, cesset remissio ad Comitia, & lis iuxta Ordinationem Cameræ terminetur. ❀
Cætera in Aulico non minus quàm in Cameræ Imperialis judicio Priuilegium primæ instantiæ, Austregarum, Iura & Priuilegia de non appellando Statibus Imperij illibata sunto, nec per mandata aut commissiones, aut auocationes, aut quouis alio modo turbantor.
Denique cum etiam de abolendis Curia Imperiali Rottvvilæ, Iudiciis P[r]ouincialibus Sueuiæ, & aliis hinc inde per Im-
perium hactenus vsitatis mentio iniecta fuerit, resq́ue hæc gravioris visa sit momenti, de his quoque vlterior deliberatio ad proxima Comitia remissa esto.
[Art. V,57 ← § 47 IPM]
Assessores Augustanæ confessionis præsententur, Ab:
Et quamuis sub schemate nulla fiat mentio Statuum Imperij Augustanæ Confessionis, qui sub Circulo Bauarico comprehenduntur, nihil tamen
p-ex eo
-p
ipsis præiudicetur, sed salva maneant horum jura, priuilegia, & libertates.
Art. VI
[Art. VI = § 61 IPM]
Cum item Cæsarea Maiestas ad querelas nomine Ciuitatis Basileensis, & vniversæ Heluetiæ coram ipsius Plenipotentiariis ad præsentes Congressus Deputatis propositas super nonnullis processibus & mandatis Executiuis à Camera Imperiali contrà dictam Ciuitatem, aliosq́ue Heluetiorum vnitos Cantones, eorumq́ue Ciues & subditos emanatis, requisitâ Ordinum Imperij sententiâ & consilio, singulari Decreto die 14. Mensis Maij Anno proximè præterito declarauerit, prædictam Ciuitatem Basileam, cæterosq́ue Heluetiorum Cantones in possessione vel quasi plenæ libertatis & Exemptionis ab Imperio esse, ac nullatenus eiusdem Imperij dicasteriis & judiciis subiectos; placuit hoc idem publicæ huic Pacificationis Conuentioni inserere, ratumq́ue & firmum manere, atque idcirco eiusmodi Processus, vnà cum Arrestis eorum occasione quandocunque decretis prorsus cassos & irritos esse debere.
Art. VII
[Art. VII,1 ← § 47 IPM]
Vnanimi quoque Cæsareæ Maiestatis omniumq́ue Ordinum Imperij consensu, placuit, vt quicquid juris aut Beneficij cum omnes aliæ Constitutiones Imperij, tum Pax Religionis, & publica hæc Transactio, in eaq́ue decisio Grauaminum cæteris
Catholicis, & Augustanæ Confessioni addictis Statibus & subditis tribuunt, id etiam ijs, qui inter illos Reformati vocantur, competere debeat. Saluis tamen semper Statuum, qui Protestantes nuncupantur, inter se & cum subditis suis conuentis pactis, privilegiis, reuersalibus & dispositionibus aliis, quibus de Religione eiusq́ue exercitio, & inde dependentibus cuiusque loci Statibus & subditis hucusque prouisum est, salvâ itidem cuiusque conscientiæ libertate. ❀
Quoniam verò controuersiæ Religionis, quæ inter modò dictos Protestantes vertuntur, hactenus non fuerunt compositæ, sed vlteriori compositioni reseruatæ sunt, adeoq́ue illi duas partes constituant, ideò de jure reformandi inter vtramque ita Conuentum est, vt si aliquis Princeps, vel alius Territorij Dominus, vel alicuius Ecclesiæ Patronus post-
hac ad alterius partis sacra transierit, aut Principatum aut Ditionem, vbi alterius partis sacra exercitio publico de præsenti vigent, seu jure successionis, seu vigore præsentis Tractatus Pacis, alióve quocunque titulo nactus fuerit, aut recuperarit, ipsi quidem Concionatores Aulicos suæ Confessionis citra subditorum onus aut præiudicium, secum atque in Residentia sua habere liceat, at fas ei non sit, vel publicum Religionis Exercitium, Leges aut Constitutiones Ecclesiasticas hactenus ibi receptas immutare, vel Templa, Scholas, Hospitalia, aut eò pertinentes reditus, pensiones, stipendia prioribus adimere, suorumque sacrorum hominibus applicare, vel juris Territorialis, Episcopalis, Patronatus, alióve quocunque prætextu subditis Ministros alterius Confessionis obtrudere, vllúmve aliud impedimentum aut præiudicium directé vel indirectè alterius sacris afferre. Et vt hæc conuentio eo firmiùs obseruetur, liceat hoc mutationis casu ipsis communitatibus præsentare, vel quæ præsentandi Ius non habent, nominare idoneos Scholarum & Ecclesiarum Ministros à publico loci Consistorio & Ministerio, si eiusdem, cum præsentantibus vel nominantibus Communitatibus sunt Religionis, vel hoc deficiente, eo loco, quem ipsæ communitates elegerint, examinandos & ordinandos, atque à Principe vel Domino postea sine recusatione confirmandos. ❀
[Art. VII,2 ← § 47 IPM]
Si verò aliqua communitas eueniente mutationis casu, Domini sui Religionem amplexa petierit suo sumptu Exercitium, cui Princeps vel Dominus addictus est, liberum esto, sine reliquorum præiudicio, ei id
indulgere, à successoribus non aufferendum. At
Consistoriales, Sacrorum Visitatores, Professores Scholarum & Academiarum, Theologiæ & Philosophiæ, non nisi eidem Religioni addicti sint, quæ hoc tempore quolibet in loco publicè recepta est. ❀
Sicut autem supradicta omnia de mutationibus futuris intelligenda sunt, ita juribus Principum Anhaltinorum, & similium quæ ipsis competunt, nullum adferant præjudicium, ❀
sed præter Religiones supra nominatas nulla alia in Sacro Imperio Romano recipiatur vel toleretur.
Art. VIII
[Art. VIII,1 = § 62 IPM]
Vt autem prouisum sit, ne posthac in Statu Politico controuersiæ suboriantur, omnes & singuli Electores, Principes & Status Imperij Romani in antiquis suis iuribus, prærogatiuis, libertate, priuilegiis, libero Iuris Territorialis tam in Ecclesiasticis, quàm Politicis exercitio, ditionibus, regalibus horumq́ue omnium possessione, vigore huius Transactionis ita stabiliti firmatique sunto, vt à nullo vnquam sub quocunque prætextu de facto turbari possint vel debeant. ❀
[Art. VIII,2 = § 63 IPM]
Gaudeant sine contradictione jure suffragij in omnibus deliberationibus super negotiis Imperij, præsertim vbi leges ferendæ, vel interpretandæ, bellum decernendum, tributa indicenda, delectus aut hospitationes militum instituendæ, noua munimenta intra Statuum ditiones exstruenda, nomine publico, veteráve firmanda præsidiis, nec non vbi Pax aut Fœdera facienda, aliáve eiusmodi negotia peragenda fuerint, nihil horum aut quicquam simile posthac vnquam fiat vel admittatur, nisi de Comitiali, liberoq́ue omnium Imperij Statuum suffragio & consensu; ❀
cum primis verò Ius faciendi inter se & cum exteris fœdera, pro sua cuiusq́ue conseruatione ac securitate, singulis Statibus perpetuò liberum esto, ita tamen, ne eiusmodi fœdera sint contra Imperatorem & Imperium Pacemq́ue eius publicam, vel hanc imprimis Transactionem, fiantq́ue saluo per omnia juramento, quo quisque Imperatori & Imperio obstrictus est.
[Art. VIII,3 = § 64 IPM]
Habeantur autem Comitia Imperij intra sex Menses à dato Ratificatæ Pacis: postea verò, quoties id publica vtilitas aut necessitas postulauerit. In proximis verò Comitiis emendentur imprimis anteriorum Conuentuum defectus; ac tum quoque de Electione Romanorum Regum, certâ constantiq́ue Cæsareâ Capitulatione concipiendâ, de modo & ordine in declarando vno vel altero Statu in bannum Imperij, præter eum, qui alias in Constitutionibus Imperii descriptus est, tenendo, redintegrandis Circulis, renouanda matriculâ, reducendis Statibus exemptis, moderatione & remissione Imperij collectarum, reformatione Politiæ & Iustitiæ, taxæ, sportularum in ludicio Camerali, Ordinariis Deputatis ad modum & vtilitatem Reipublicæ rité formandis, legitimo munere directorum in Imperij Collegiis & simi-
libus negotiis, quæ hic expediri nequiuerant, ex communi Statuum consensu agatur & statuatur.
[Art. VIII,4 = § 65 IPM]
Tam in Vniversalibus verò, quàm particularibus Diætis, liberis Imperij Ciuitatibus non minus quàm cæteris Statibus Imperii competat votum decisiuum, iisq́ue rata & intacta maneant Regalia, vectigalia, reditus annui, libertates, priuilegia confiscandi, collectandi & inde dependentia, aliaq́ue jura ab Imperatore & Imperio legitimè impetrata, vel longo vsu ante hos motus obtenta, possessa & exercita, cum omnimodâ jurisdictione intra muros & in territorio; cassatis, annullatis & in futurum prohibitis ijs, quæ per repressalias, arresta, viarum occlusiones, & alios actus præiudiciales, siue durante bello quocunque prætextu in contrarium facta, & propriâ authoritate huc vsque attentata sunt, siue de hinc, nullo præcedente legitimo juris & executionis ordine fieri attentaríve poterunt. De cætero omnes laudabiles consuetudines & Sacri Romani Imperii Constitutiones & Leges fundamentales imposterum religiosé seruentur, sublatis omnibus, quæ bellicorum temporum iniuriâ irrepserant, confusionibus.
[Art. VIII,5 = § 66 IPM]
De indagandâ aliqua ratione & modo æquitati conueniente, qui persecutiones actionum contra debitores ob bellicas calamitates fortunis lapsos, aut nimio vsurarum cursu aggrauatos moderatè terminari, indeq́ue nascituris maioribus incommodis etiam tranquillitati publicæ noxiis obuiam iri possit, Cæsarea Maiestas curabit exquiri tam Iudicij Aulici, quàm Cameralis Vota & Consilia, quæ in futuris Comitiis proponi & in constitutionem certam redigi possint, interea tamen temporis in huiusmodi causis ad Iudicia cum summa Imperij, tum singularia Statuum delatis, circumstantiæ à partibus allegatæ benè ponderentur, ac nemo executionibus immoderatis prægrauetur, sed hæc omnia Holsatiæ constitutione saluâ & illæsâ.
Art. IX
[Art. IX,1 = § 67 IPM]
Et quia publicè interest, vt factâ Pace commercia vicissim reflorescant, ideo Conuentum est, vt quæ eorum præiudicio & contra vtilitatem publicam hinc inde per Imperium belli occasione nouiter, propriâ authoritate, contra jura, priuilegia & sine consensu Imperatoris, atque Electorum Imperii inuecta sunt vectigalia & telonia, vt & abusus Bullæ Brabantinæ, indeq́ue natæ repressaliæ & arresta, cum inductis peregrinis certificationibus, exactionibus, detētionibus, itemq́ue immoderata postarum omniaq́ue alia inusitata onera & impedimenta, quibus commerciorum & nauigationis vsus deterior redditus est, penitus tollantur, & Prouinciis, Portubus, fluminibus quibuscunque sua pristina securitas, Iurisdictio & vsus, prout ante hos motus bellicos à pluribus retrò annis fuit, restituantur, & inuiolabiliter conseruentur.
[Art. IX,2 = § 68 IPM]
Territoriorum quæ flumina alluunt, & aliorum quorumcunque Iuribus ac Priuilegiis, ut & teloniis ab Imperatore de consensu Electorum cum aliis, tum eti-
am Comiti Oldenburgensi in Visurgi concessis, aut vsu diuturno introductis, in pleno suo vigore manentibus & executioni mandandis, ❀
tum vt plena sit Commerciorum libertas & transitus vbique locorum terra mariq́ue tutus, adeoq́ue ea omnibus & singulis Vtriusque partis Fœderatorum Vasallis, Subditis, Clientibus & incolis, eundi, negotiandi redeundiq́ue potestas data sit, virtutéque præsentium concessa intelligatur, quæ vnicuique ante Germaniæ motus passim competebat: quos etiam Magistratus vtrinque contra iniustas oppressiones & violentias, instar propriorum subditorum, defendere ac protegere teneantur, hac conuentione; vt & jure legeq́ue cuiusq́ue loci per omnia saluis.
Art. X
[Art. X,1 ≠ IPM]
Porrò quoniam Serenissima Regina Sueciæ postulauerat, vt sibi pro Locorum hoc bello occupatorum restitutione satisfieret, Paciq́ue publicæ in Imperio restaurandæ condignè prospiceretur: Ideo Cæsarea Maiestas de consensu Electorum, Principum & Statuum Imperij, cumprimis Interessatorum, vigoréque præsentis Transactionis concedit eidem Serenissimæ Reginæ & futuris eius hæ-
redibus ac successoribus Regibus, regnoq́ue Sueciæ sequentes ditiones pleno jure in perpetuum & immediatum Imperij Feudum:
[Art. X,2 ≠ IPM]
Primò, Totam Pomeraniam citeriorem, vulgò vorPommern dictam vnâ cum Insula Rugia ijs finibus contentas, quibus sub vltimis Pomeraniæ Ducibus descriptæ fuerant; Adhæc è Pomerania vlteriori Stetinum, Gartz, Dam, Golnau & Insulam Wollin, vnâ cum interlabente Oderâ & mari vulgò das frische Haff vocato, suisq́ue tribus ostiis Peine / Swine & Diuenow / atque adiacente vtrinque terrâ ab initio Territorij Regij vsque in mare Balthicum, eà latitudine littoris Orientalis, de qua inter Regios & Electorales Commissarios circa exactiorem limitum & cæterorum minutiorum definitionem amicabiliter conuenietur. ❀
[Art. X,3 ≠ IPM]
Hunc Ducatum Pomeraniæ Rugiæq́ue Principatum, vnâ cum ditionibus locisq́ue annexis, omnibusq́ue & singulis ad ea pertinentibus Territoriis, Præfecturis, Vrbibus, Castellis, Oppidis, vicis, pagis, hominibus, feudis, fluminibus, in-
sulis, lacubus, littoribus, portubus, stationibus, antiquis vectigalibus & reditibus, & quibuscunque aliis Ecclesiasticis ac Secularibus bonis, necnon titulis, dignitatibus, præeminentiis, immunitatibus & prærogatiuis, cæterisq́ue omnibus &
singulis Ecclesiasticis & Secularibus juribus ac priuilegiis, quibus Antecessores Pomeraniæ Duces ea habuerant, incoluerant & rexerant, Regia Maiestas Regnumq́ue Sueciæ ab hoc die in perpetuum pro hæreditario feudo habeat, possideat ijsq́ue liberè vtatur & inuiolabiliter fruatur.
[Art. X,4 ≠ IPM]
Quicquid etiam Iuris in collatione Prælaturarum & Præbendarum Capituli Camminensis antehac habuerant Duces Pomeraniæ citerioris, habeat imposterum Regia Maiestas Regnumq́ue Sueciæ perpetuò, cum potestate eas extinguendi, reditusq́ue mensæ Ducali, post modernorum Canonicorum & Capitularium decessum, applicandi. Quicquid autē vlterioris Pomeraniæ Ducibus competierat, competat Domino Electori Brandenburgico, vnâ cum integro Episcopatu Camminensi, eiusq́ue territoriis, juribus & dignitatibus, prout infra pluribus explicatur.
Titulis & Insigniis Pomerianæ
[!] tam Regia Domus, quàm Brandenburgica promiscuè vtantur, more inter priores
Pomeraniæ Duces usitato: Regia quidem perpetuò; Brandenburgica verò, quàm diu vllus è Linea masculina superfuerit; Absque tamen Rugiæ Principatu, omniq́ue alia prætensione vllius juris in loca Regno Sueciæ cessa. Deficiente verò Linea masculina Domus Brandenburgicæ, omnes præter Sueciam alij Titulis & Insigniis Pomeranicis abstinebunt; atque tunc quoque vlterior Pomerania tota cum citeriori Pomerania, totoq́ue Episcopatu & integro Capitulo Camminensi, adeoq́ue omnibus Antecessorum juribus & expectantiis consolidata, ad solos Reges Regnumq́ue Sueciæ perpetuò pertinebunt; spe interim successionis & inuestiturâ simultaneâ gauisuros; Ita vt etiam Ordinibus subditisq́ue dictorum locorum pro homagij præstatione solito more caueant.
[Art. X,5 ≠ IPM]
Dominus Elector Brandenburgicus, cæteriq́ue omnes interessati exsoluunt Ordines, Officiales, & subditos singulorum supradictorum locorum vinculis & Sacramentis, quibus hucusque sibi, suisq́ue Domibus obstricti fuerant, eosq́ue ad homagium & obsequia Regiæ Maiestati, Regnoq́ue Sueciæ more solito præstandum remittunt: Atque ita Sueciam in plená iustaq́ue eorum possessione
constituunt, renunciantes omnibus in ea prætensionibus ex nunc in perpetuum: Idq́ue pro se suisq́ue posteris, peculiari Diplomate hic confirmabunt.
[Art. X,6 ≠ IPM]
Secundò, Imperator de consensu totius Imperij concedit etiam Serenissimæ Reginæ, eiusq́ue hæredibus ac successoribus Regibus, Regnoq́ue Sueciæ in perpetuum & immediatum Imperij feudum, Ciuitatem Portumq́ue Wismariensem, vnâ cum fortalitio Walfisch & Præfecturis Poël, (exceptis pagis Sehedorff, Weitendorff / Brandenhusen & Wangern ad hospitale Sancti Spiritus, in Vrbe Lubeca pertinentibus) & Newen-Closter / omnibusq́ue juribus & appertinentiis, quibus ea Duces Megapolitani hucusque habuerant: ita vt dicta loca, totusq́ue portus cum terris vtriusq́ue lateris ab Vrbe in mare Balthicum liberæ dispositioni suæ Maiestatis subsit possitq́ue ea munimentis & præsidiis pro lubitu & exigentia circumstantiarum, suis tamen propriis sumptibus, firmare, ibique semper pro suis nauibus, classeq́ue tutum, securumq́ue receptum ac stationem habere, ijsq́ue de cætero vti fruiq́ue eo jure, quod ipsi in cætera sua Imperialia feuda competit: Ita tamen vt Ciuitati Wismariensi Priuilegia sua sint salua, eiusq́ue
commercia protectione, favoreq́ue Regio omni meliori modo
[Art. X,7 ≠ IPM]
Tertiò, Imperator de consensu totius Imperij concedit etiam vigore præsentis Transactionis Serenissimæ Reginæ eiusq́ue hæredibus ac successoribus Regibus, Regnoq́ue Sueciæ ArchiEpiscopatum Bremensem & Episcopatum Verdensem, cum Oppido & Præfectura Wilshausen, omniq́ue jure quod vltimis ArchiEpiscopis Bremensibus competierat in Capitulum & Diœcesin Hamburgensem (saluis tamen Domui Holsaticæ, vt & Ciuitati, Capituloq́ue Hamburgensi suis respectiuè juribus, priuilegiis, libertate, pactis & possessione statuq́ue præsenti per omnia, ita vt quatuordecim illi pagi in Præfecturis Holsaticis Trittouiensi & Reinbeccensi pro moderno annuo canone Domino Friderico Duci Holsatiæ Gottorpiensi, & illius posteris in perpetuum maneant) cum omnibus & singulis ad eos pertinentibus, vbicunq́ue sita sunt, Ecclesiasticis & Secularibus bonis & juribus quocunque nomine vocatis, terrâ mariq́ue in perpetuum & immediatum Imperij feudum: sub solitis quidem Insig-
niis, sed Titulo Ducatus: cessante capitulorum, cæterorumq́ue Collegiorum Ecclesiasticorum eligendi & postulandi, omniq́ue alio jure, administratione & gubernatione terrarum ad hos Ducatus pertinentium.
[Art. X,8 ≠ IPM]
Ciuitati verò Bremensi, eiúsque territorio & subditis præsens suus Status, libertas, Iura & Priuilegia in Ecclesiasticis & Politicis sine impetitione relinquantur. Si quæ autem ipsi cum Episcopatu seu Ducatu, aut Capitulis sint, aut imposterum enascantur controuersiæ, eæ vel componantur amicabiliter, vel jure terminentur; saluâ interim cuiq́ue parti suâ, quam obtinet, possessione.
[Art. X,9 ≠ IPM]
Quartò, ratione supradictarum omnium Ditionum feudorúmque, Imperator cum Imperio cooptat Serenissimam Reginam Regniq́ue Sueciæ Successores in Immediatum Imperij Statum; ita vt
ad Imperij Comitia inter alios Imperij Status Regina quoque Regésque Sueciæ sub Titulo Ducis Bremensis, Verdensis & Pomeraniæ, vt & Rugiæ Principis, dominíque Wismariæ citari debeant; assignatâ eius
sessione in Conuentibus Imperialibus in Collegio Principum Scamno seculari, loco quinto, voto quidem Bremensi hoc ipso loco & ordine: Verdensi verò & Pomerano, ordine antiquitus prioribus possessoribus competenti explicando. ❀
[Art. X,10 ≠ IPM]
In Circulo autem Superioris Saxoniæ proximè ante Duces Pomeraniæ vlterioris: In Circulis Westphaliæ & inferioris Saxoniæ loco moréque receptis, ita vt inter Magdeburgensem & Bremensem Circuli inferioris Saxoniæ directorium alternetur; saluo tamen Ducum Brunsuicensium & Lüneburgensium condirectorij jure. ❀
[Art. X,11 ≠ IPM]
Ad Conuentus autem Deputatorum Imperii, tam Regia Maiestas, quam Dominus Elector suos pro more solito mittant: Cum autem vtrique Pomeraniæ vnum tantum votum in ijs competat, à Regia Maiestate communicato prius
consilio cum dicto Electore, id semper feratur.
[Art. X,12 ≠ IPM]
Deinde, concedit eis in omnibus & singulis dictis feudis priuilegium de non appellando; sed hoc ita, vt summum aliquod Tribunal, seu appellationis instantiam commodo in Germania loco constituat, eiq́ue idoneas præficiat personas, quæ vnicuique Ius & lustitiam secundum Imperij Constitutiones & cuiusque loci statuta, absque vlteriori prouocatione, causarúmve auocatione administrent.
E contra verò si contigerit, ipsos tanquam Duces Bremenses, Verdenses aut Pomeraniæ, vel etiam vt Principes Rugiæ aut Dominos Wismariæ, ex causa dictas ditiones concernente, ab aliquo legitimè conueniri, Cæsarea Maiestas liberum eis relinquit, vt pro sua commoditate forum eligant, vel in Aula Cæsarea, vel Camera Imperiali, vbi actionem intentatam excipere velint. Teneantur tamen intra tres Menses à die denunciatæ litis sese declarare coram quo judicio se sistere velint.
[Art. X,13 ≠ IPM]
Præterea concedit eidem Regiæ Maiestati Sueciæ Ius erigendi Academiam vel Vniversitatem, vbi quandoque ei commodum visum fuerit. ❀
Ad hæc concedit eidem moderna vectigalia (vulgo Licenten vocata) ad littora, portúsque Pomeraniæ & Megapoleos, jure perpetuo; sed ad eam taxæ moderationem reducenda, ne Commercia in iis locis intercidant.
[Art. X,14 ≠ IPM]
Exsoluit denique Status, Magistratus, Officiales & subditos dictarum respectiuè ditionum, feudorumq́ue omnibus vinculis & sacramentis, quibus prioribus Dominis & possessoribus aut prætendentibus hucusque obstricti fuerant, eósque ad subiectionem, obedientiam & fidelitatem Regiæ Maiestati Regnóque Sueciæ ceu ab hoc die hæreditario suo Domino præstandum remittit, obligátque atque ita Sueciam in plenâ iustaq́ue eorum possessione cōstituit, verbo Imperiali promittens, se non solum modernæ Reginæ, sed & omnibus futuris Regibus, Regnòque Sueciæ ratione dictarum ditionum, bonorum juriumque concessorum, securitatem præstiturum, eósque sicut cæteros Imperij Status in eorum possessione quietâ contra quemcunque inuiolabiliter conseruaturum & manutenturum: atque hæc omnia peculiaribus inuestiturarum literis omni meliori modo confirmaturum; ❀
[Art. X,15 ≠ IPM]
Vicissim Serenissima Regina & futuri Reges, Regnumq́ue Sueciæ dicta feuda, omnia & singula à Cæsarea Maiestate & Imperio recognoscant: eóque nomine, quoties casus euenerit, inuestiturarum renouationes decenter petant, juramentum fidelitatis, eiq́ue annexa, sicut Antecessores similésque Imperii Vasalli præstando.
[Art. X,16 ≠ IPM]
De cætero Ordinibus & subditis dictarum ditionum, locorumq́ue, nominatim Stralsundensibus, competentem eorum libertatem, bona, jura & pr[i]uilegia, communia & peculiaria, legitimè acquisita, vel longo vsu obtenta, cum libero Euangelicæ Religionis exercitio iuxta inuariatam Augustanam Confessionem perpetim fruendo, circa homagij renouationem & præstationem more solito confirmabunt. Interq́ue eos Ciuitatibus Anseaticis eam navigationis & commerciorum libertatem tam in exteris Regnis, Rebuspublicis & Prouinciis, quàm in Imperio integram conseruabunt, quam ibi ad præsens vsque bellum habuerunt.
Art. XI
[Art. XI,1 ≠ IPM]
Pro æquiualente autem recompensatione Electori Brandenburgico, Domino Friderico Wilhelmo, quod ad promouendam Pacem Vniversalem juribus suis in Pomeraniam citeriorem & Rugiam, vnâ cum Ditionibus locisq́ue suprà annexis cesserit, præstanda, eidem, eiusdemq́ue posteris & successoribus hæredibus atque agnatis masculis, cum primis Dominis marchionibus, Christiano Wilhelmo, olim Administratori ArchiEpiscopatus Magdeburgensis, item Christiano Culmbacensi & Alberto Onolstzbacensi, eorundēq́ue successoribus & hæredibus Masculis, statim ac Pax cum vtroque Regno & Statibus Imperij composita & ratificata fuerit, à Sacra Cæsareâ Maiestate de consensu Statuum Imperij & præcipuè interessatorum, tradatur Episcopatus Halberstadiensis, cum omnibus juribus, priuilegiis, Regalibus, territoriis & bonis secularibus & Ecclesiasticis quocunque nomine vocatis, nullo excepto in perpetuum & immediatum Feudum. Constituatur item Dominus Elector statim in possessione eiusdem quietâ & reali, eoq́ue nomine Sessionem & votum in Comitiis Imperij & Circulo Inferioris Saxoniæ habeat. ❀
Religionem autem & Bona Ecclesiastica in eo statu relinquat, quemadmodum per Dominum ArchiDucem Leopoldum Guilielmum initâ cum Capitulo Cathedrali pactione ordinata fuerant; Ita tamen, vt nihilominus Episcopatus Domino Electori, totiq́ue suæ Domui & agnatis masculis suprà nominatis, cum eorum successoribus & hæredibus masculis, ordine, quo sibi invicem succedent, hæreditarius maneat, atque Capitulo nullum jus in eligendo & postulando, vel etiam regimine Episcopatus, & ijs quæ eò pertinent, reliquum sit, sed modò dictus Dominus Elector, & iuxta ordinem successorium reliqui suprà nominati, eâ potestate in hoc Episcopatu vtantur, quâ reliqui Principes Imperij in suis Territoriis vtuntur: liceatq́ue quartam partem Canonicatuum (exceptâ Præpositurâ in hanc computationem non numerandâ) decedentibus successu temporis modernis eorum possessoribus Augustanæ Confessioni addictis extinguere, eorumq́ue reditus Mensæ Episcopali incorporare. Quod si tot Canonici Augustanæ confessionis non sint, qui quartam partem totius corporis Canonicorum, dempto Præposito, conficiant, numerus suppleatur ex Catholicorum decedentium Beneficiis.
[Art. XI,2 ≠ IPM]
Cum etiam Comitatus Hohensteinensis pro eâ parte, quâ feudum est Epi-
scopatus Halberstadiensis, consistens in duabus Dynastiis siue Præfecturis Lora & Klettenberg, & quibusdam oppidis, vnâ cum eò pertinentibus bonis & juribus, post vltimò defunctum Comitem huius familiæ, eidem Episcopatui applicatus, atque à Domino ArchiDuce Leopoldo Guilielmo, tanquam Episcopo Halberstadiensi hactenus possessus fuerit, hunc eundem Comitatum porrò quoq́ue penes istum Episcopatum irreuocabiliter permanere placuit, adeò vt Domino Electori tanquam hæreditario possessori iam dicti Episcopatus Halberstadiensis de memorato Comitatu disponendi libera facultas esse debeat, non obstante, nec vigorem habente vllâ contradictione, quæ à quoquam in contrarium moueri possit.
[Art. XI,3 ≠ IPM]
Teneatur item Dominus Elector Comitem à Tattenbach in possessione Comitatus Rheinstein conseruare, eidemq́ue inuestituram à Domino ArchiDuce de consensu Capituli concessam, renouare. ❀
[Art. XI,4 ≠ IPM]
Eidem Domino Electori pro se & successoribus suis suprà scriptis tradatur
Episcopatus Mindanus cum omnibus juribus & appertinentiis, pari ratione vt ante memoratus Episcopatus Halberstadiensis in Feudum perpetuum à Sacrâ Cæsarea Maiestate, de cōsensu Statuum Imperij, statimq́ue post conclusam & ratificatam hanc Pacificationem, Dominus Elector pro se & successoribus suis, in possessione eiusdē quietâ & reali constituatur, eoq́ue nomine Sessionem & votum in Comitiis Imperij vniuersalibus & singularibus, vt & Circuli Westphalici obtineat. Saluis tamen Ciuitati Mindensi suis Regaliis & juribus in Sacris & profanis, cum mero & mixto imperio in criminalibus & ciuilibus, præsertim jure districtus eiusq́ue jurisdictionis exercitio concesso, & pro nunc apprehenso, aliisque vsibus, immunitatibus & priuilegiis circa pristina jura ipsis legitimè competentibus: ita tamen vt pagi & villæ, domusq́ue ad Principem, Capitulum, totumq́ue Clerum & Equestrem Ordinem pertinentes, & respectiuè in districtu & intra mœnia Ciuitatis sitæ, omninò excipiantur, & de cætero jus Principis & Capituli inuiolatum maneat. ❀
[Art. XI,5 ≠ IPM]
Dicto Domino Electori & successoribus suis Episcopatus quoque Camminensis in Feudum perpetuum ab Imperatore & Imperio concedatur, eodem plane iure & modo, vt suprà de Episcopatu Halber-
stadiensi & Mindano dispositum est, sed cum hoc tamen discrimine, vt in Episcopatu quoque
Camminensi integrum sit Domino Electori Canonicatus post decessum præsentium Canonicorum extinguere, atque sic successu temporis totum Episcopatum vlteriori Pomeraniæ adiungere seu incorporare.
[Art. XI,6 ≠ IPM]
Similiter concedatur Domino Electori expectantia in ArchiEpiscopatum Magdeburgensem, ita quidem, vt quandocunque eundem morte aut successione in Electoratu, vel quacunque aliâ concessione præsentis Administratoris Domini Augusti Ducis Saxoniæ vacare contigerit, totus iste ArchiEpiscopatus cum omnibus eò pertinentibus Territoriis, Regalibus & Iuribus prout suprà de Episcopatu Halberstadiensi dispositum est, Domino Electori, suisq́ue posteris & successoribus hæredibus & agnatis masculis, non obstante vlla electione aut postulatione interea temporis, siue clàm siue palàm factâ, tradatur & conferatur in Feudum perpetuum, sitq́ue ijdem
[!] vel ijsdem Ius authoritate propriâ vacantem apprehendendi possessionem. ❀
[Art. XI,7 ≠ IPM]
Interea autem teneatur Capitulum vnâ cum Ordinibus & subditis dicti ArchiEpiscopatus statim conclusâ Pace prædicto Domino Electori & toti Domui Electorali pro se, atque omnibus in eâ successoribus, & hæredibus atque agnatis masculis se sacramento fidelitatis & subiectionis in euentum obstringere.
[Art. XI,8 ≠ IPM]
Ciuitati verò Magdeburgensi pristina sua libertas & Priuilegium Ottonis I., die 7. Iunij Anno noningentesimo
[!] quadragesimo, quod etiamsi temporum iniuria deperditum, ad preces eiusdem
humiliter porrigendas à Sacra
Cæsarea Maiestate renouabitur; tum etiam Priuilegium muniendi & fortificandi ab Imperatore Ferdinando II. concessum, quod cum omnimodâ jurisdictione & proprietate ad quadrantem Milliaris Germanici extendatur, sicut & reliqua illius priuilegia & jura in Ecclesiasticis & Politicis salua & inuiolata maneant, cum insertâ clausula, quod in præiudicium Ciuitatis reædificari non debeant suburbia.
[Art. XI,9 ≠ IPM]
Cæterùm quod ad quatuor Dynastias seu Præfecturas Querfurth / Gůterbock / Dam & Borck attinet, cum illæ
iam olim Domino Electori Saxoniæ traditæ sint, in eiusdem quoque Ditione permaneant in perpetuum, cum hac tamen reseruatione, vt quæ hactenus ratione earundem ad Collectas Imperij & Circuli contributa
fuit quota, à dicto Domino Electore Saxoniæ imposterum exsoluatur, eaq́ue ArchiEpiscopatui dematur, & huius rei ratione expressa fiat prouisio in Matricula Imperij & Circuli. ❀
Vt autem inde causata imminutio redituum Cameralium, & ad Mensam ArchiEpiscopalem pertinentium, aliquatenus resarciatur, iam dicto Electori Brandenburgico & successoribus suis non solùm statim post conclusam Pacem Præfectura Eglen / quæ aliàs ad Capitulum spectabat, pleno iure possidenda & fruenda tradatur, cassato processu à Comitibus de Barbij aliquot abhinc annis desuper moto; sed etiam facultas sit, obtentâ ArchiEpiscopatus possessione quartam partem Canonicatuum Cathedralium illis decedentibus extinguendi, eorumque reditus Cameræ ArchiEpiscopali applicandi. ❀
[Art. XI,10 ≠ IPM]
Quæ verò debita à præsente Domino Administratore Augusto Duce Saxoniæ hactenus contracta sunt, ex reditibus ArchiEpiscopalibus, existente mo-
dis supradictis casu vacantiæ & deuolutionis, dicti ArchiEpiscopatus ad Dominum Electorem Brandenburgicum & successores suos neutiquam dissoluantur, neque integrum sit, dicto Domino Administratori posthac nouis debitis, oppignorationibus & alienationibus sæpè dictum ArchiEpiscopatum in præiudicium Domini Electoris eiusq́ue successorum, hæredum atque
agnatorum masculorum quoquo modo onerare.
[Art. XI,11 ≠ IPM]
In his verò Domini Electoris Archi- & Episcopatibus de cætero saluâ maneant Ordinibus & subditis competentia eorum jura & priuilegia, cumprimis inuariatæ Augustanæ Confessionis Exercitium, quale nunc ibi viget, nec minus locum habeant ea, quæ in puncto Grauaminum inter vtriusque Religionis Status & Ordines Imperij transacta & conuenta sunt, quatenus scilicet non aduersantur illi dispositioni, quæ suprà in Articulo quinto de Grauaminibus §. 8 continetur, incipiente: Qui ArchiEpiscopatus, Episcopatus & aliæ Fundationes atque Bona Ecclesiastica, &c. & finiente: subiecta manento, &c. vtpote quem æquè hic valere debere, ac si verbotenus insertus esset, & suprà dictos ArchiEpiscopatum & Episcopatus hæreditario & immutabili jure apud Dominum Electorem, atque Domum Brandenburgicam, omnésque in ea successores, hæredes & agnatos in perpetuum planè, vt de reliquis terris ipsorum hæreditariis juris est, permanere oportet. ❀
Ratione Tituli autem Conuentum est, vt iam dictus Dominus Elector cum totâ Domo Brandenburgicâ, & in eâ omnes & singuli Marchiones Brandenburgici, Duces Magdeburgenses & Principes Halberstadienses & Mindenses appellentur & scribantur.
[Art. XI,12 ≠ IPM]
Regia quoque Maiestas Sueciæ restituat Domino Electori pro se & successoribus suis hæredibus atque agnatis masculis, primò reliquam Pomeraniam vlteriorem cum omnibus appertinentiis, bonis & juribus Secularibus & Ecclesiasticis, pleno iure, tam quoad Dominium vtile, quám directum; deinde Colbergam cum toto Episcopatu Camminensi, omniq́ue jure, quod vlterioris Pomeraniæ Duces hucusque habuerunt in collatione Prælaturarum & Præbendarum Capituli Camminensis, ita tamen, vt salua maneant Iura Regiæ Maiestati Sueciæ suprà concessa, atque Ordinibus & subditis in restitutis partibus Vlterioris Pomeraniæ, Episcopatuq́ue Camminensi competentem eorum libertatem, bona, jura & priuilegia, secundum tenorem literarum Reuersalium (quibus etiam Ordines & subditi dicti Epi-
scopatus gaudere debent, ac si ijs directè datæ essent) cum libero Augustanæ Confessionis Exercitio, iuxta inuariatam Augustanam Confessionem, absque vlla perturbatione perpetim fruendo, circa homagij renouationem & præstationem omni meliori modo confirmet & conseruet.
[Art. XI,13 ≠ IPM]
Tertiò, omnia loca quæ præsidiis Suedicis insessa tenentur per Marchiam Brandenburgicam.
[Art. XI,14 ≠ IPM]
Quartò, Omnes Commendas & Bona ad Ordinem Equestrem Diui Iohannis spectantia, quæ extra Territoria Regiæ Maiestati Regnoq́ue Sueciæ cessa continentur, vnà cum Actis & Regestis cæterisq́ue literariis documentis, Originalibus hæc loca, iuraq́ue restituenda; concernentibus communibus verò & vtramque nempé tam citeriorem, quàm vlteriorem Pomeraniam afficientibus, in authenticâ & probante formâ, quæ in Archiuo & Cartophilaciis Aulæ Stetinensis, vel alibi intra vel extra Pomeraniam reperiuntur.
Art. XII
[Art. XII,1 ≠ IPM]
Pro eo verò quod Duci Megapolitano Suerinensi, Domino Adolpho Friderico, in alienatione Ciuitatis, Portusq́ue Wismariensis decedit, competant ipsi eiusque hæredibus Masculis Episcopatus Suerinensis & Ratzenburgensis jure perpetui & immediati feudi (saluo tamen Domus Saxonico-Lavvenburgicæ aliorumq́ue vicinorum, vt & dictæ Diœceseos hinc inde competenti jure) cum omnibus juribus, documentis litterariis, Archiuo, rationariis, aliisque pertinentiis & potestate extinguendi Canonicatus vtrobique post præsenti tempore residentium Canonicorum decessum, omnesq́ue reditus Mensæ Ducali applicandi, eoq́ue nomine habeat Sessionem in Conuentibus Imperij & Circuli Saxoniȩ Inferioris, cum duplici Principis Titulo & voto. ❀
Etsi verò eiusdem ex Fratre Nepos Dominus Gustauus Adolphus Dux Megapolitano-Gustrouiensis antehac designatus fuerat Administrator Ratzeburgensis, quia tamen ipsi non minus, quàm Patruo beneficium restitutionis in suos Ducatus obtigerat, æquum visum est, vt Patruo cedenti Wismariam, ipse vicissim hunc cedat Episcopatum. Conferentur autem dicto Duci Gustauo Adolpho
eo nomine compensationis ergo, duo Canonicatuum, juxta modernam compositionem Grauaminum ad Augustanæ Confessioni addictos pertinentium, Beneficia, vnum in Ecclesia Cathedrali Magdeburgensi, alterum in Halberstadiensi primum vacatura.
[Art. XII,2 ≠ IPM]
Quod deinde ad prætensos Duos Canonicatus in Ecclesia Cathedrali Argentinensi attinet, si quid eo nomine Statibus Augustanæ Confessionis iuxta præsentem Transactionem competit, Familiæ Ducum Mecklenburgensium ex huiusmodi prouentibus duorum Canonicatuum portiones concedantur, absque tamen præiudicio Catholicorum. Quod si verò contigerit Lineam Masculinam Suerinensem deficere, superstite Gustrouianâ, tum hæc herum ipsi succedat.
[Art. XII,3 ≠ IPM]
Pro maiore
verò dictæ Domus Mecklenburgensis satisfactione cedant ipsi Commendæ Ordinis Equestris Diui Iohannis Hierosolymitani, Mirovv & Nemeravv in isto Ducatu sitæ, vigore dispositionis in Articulo 5 §. 9 suprà expressæ in perpetuum, donec de controuersiis Religionis in Imperio conuentum fuerit, & quidem Lineæ Suerinensi Mirovv, Lineæ verò Gustrouiensi Com-
menda Nemeravv, sub hac conditione, ut dicti Ordinis consensum ipsi procurare, eidemq́ue, nec non Domino Electori Brandenburgico, tanquam eius patrono, quotiescunque casus evenerit, hactenus præstari solita, porrò quoque præstare teneantur. ❀
[Art. XII,4 ≠ IPM]
Confirmabit etiam Cæsarea Maiestas eidem vectigalia ad Albim antehac obtenta in perpetuum: concessâ insuper immunitate à tributis Imperii futuro tempore, citra causam satisfactionis militiæ Suedicæ indicendis, donec summa ducentorum millium thalerorum Imperialium compensata fuerit. ❀
Cassetur insuper prætensum debitum Wingerschianum, vtpote ex causa belli ortum, processibus etiam & decretis desuper emanatis penitus annullatis, ita vt neque Duces Megapolitani, neque Ciuitas Hamburgensis, eo nomine imposterum unquam conueniri possint vel debeant.
Art. XIII
[Art. XIII,1 ≠ IPM]
Cum Domus Ducalis Brunsuicensis & Lüneburgensis, ob Pacem publicam melius faciliusq́ue stabiliendam, cesserit Coadiutoriis in ArchiEpiscopatus Magdeburgensem & Bremensem, itémque Episcopatus Halberstadiensem & Ratzenburgensem obtentis, eâ conditione, vt inter alia etiam alternatiuâ ijsdem cum Catholicis in Episcopatum Osnabrugensem addiceretur successio, Cæsarea Maiestas præsenti Sacri Romani Imperij Statui minimè expedire iudicans, Pacem publicam propterea impediri diutiùs, consentit ac permittit, vt eiusmodi alternatiuâ successio in dicto Episcopatu Osnabrugensi deinceps inter Catholicos & Augustanæ Confessionis Episcopos, ex familia tamen Ducum Brunouicensium & Lüneburgensium, quamdiu eadem durauerit, postulandos, locum habere debeat, modis & conditionibus sequentibus.
[Art. XIII,2 ≠ IPM]
Primò: Quoniam Dominus Gustauus Gustaui, Comes in Wasenburg, Regni Sueciæ Senator, omni suo juri in Episcopatum Osnabrugensem, occasione præsentis belli obtento, renunciat, iuramentumq́ue à Statibus & subditis eiusdem sibi præstitum, remittit, ideò Do-
minus Episcopus Franciscus Wilhelmus, eiusq́ue successores, sicut & Capitulum, Status & subditi dicti Episcopatus, virtute præsentium obligati sunto, ad soluendum dicto Domino Comiti, eiúsve mandatario, Hamburgi spacio quatuor annorum à die publicatæ Pacis numerandorum, octuaginta millia Thalerorum Imperialium, ita vt singulis annis vicena millia Hamburgi, ad manus dicti Comitis eiúsve mandatarii
exsoluere & numerare teneantur, executione in non parentes, ex lege communi huius Pacificationis suas vires obtinente.
[Art. XIII,3 ≠ IPM]
Secundò: Restituatur dictus Episcopatus Osnabrugensis totus & integer cum omnibus suis appertinentiis, Secularibus & Ecclesiasticis, moderno Domino Episcopo Francisco Wilhelmo pleno Iure possidendus, prout vniformis, perpetuæq́ue Capitulationis Leges communi Principis Francisci Wilhelmi, Domusq́ue Brunsvigo-Lüneburgicæ & Capitularium Episcopatus Osnabrugensis consensu iam ineundæ, sancierint.
[Art. XIII,4 ≠ IPM]
Tertiò: Status Religionis ac Cœtus Ecclesiastici, totiusque Cleri vtriusque Re-
ligionis, tam in ipsa Vrbe Osnabrugensi, quàm in reliquis ad hunc Episcopatum pertinentibus ditionibus, oppidis, villis, pagis omnibusq́ue aliis locis maneat & reducatur in eum, qui fuit die I. Ianuarii Anno 1624 statum, ita tamen, vt prius fiat singularis quædam determinatio & dispositio de ijs, quæ post Annum 1624 quoad verbi Ministros & Diuinum cultum mutata deprehenduntur, etiam supra dictæ Capitulationi inserenda, caveatq́ue Dominus Episcopus per literas Reuersales Statibus & subditis suis, homagio (quatenus obseruantia ab antiquo obtinuit) ab ipsis recepto, jura ac priuilegia salua fore, & quæ prætereà futuræ Episcopatus administrationi, Statuumq́ue & subditorum securitati vtrinque necessaria videbuntur.
[Art. XIII,5 ≠ IPM]
Quartò: Defuncto eodem Domino Episcopo succedat in Episcopatu Osnabrugensi, Dominus Ernestus Augustus Dux Brunsuicensis & Lüneburgensis, atque adeò vi huius Pacis publicæ sit designatus eiusdem Successor, teneatúrque Capitulum Cathedrale Osnabrugense, vt & reliqui Status & subditi statim post decessum aut resignationem moderni Episcopi eundem Dominum Ernestum Augustum in Episcopum recipere, ac dicti
Status & subditi isti fini intra trimestre à conclusâ hac Pace computandum, ipsi solitum vt suprà præstare homagium, iuxta Conditiones in Capitulatione perpetuà cum Capitulo ineundâ, positas. ❀
[Art. XIII,6 ≠ IPM]
Quod si verò Dux Ernestus Augustus post obitum moderni Episcopi non fuerit superstes, teneatur Capitulum alium ex Domini Georgij ducis Brunsuicensis &c
[!] Lüneburgensis posteris in Episcopum suum postulare, conditionibus tamen in recepta Capitulatione vniformi initis perpetuò obseruandis. Eo autem demortuo aut vltrò resignante, teneatur dictum Capitulum vel Electione vel Postulatione Præsulem Catholicum sibi præficere; sin verò hac in parte vel Canonicorum negligentia vel discordia intercesserit, locus sit ordinationi Iuris Canonici & consuetudini Germaniæ, saluâ tamen Capitulatione perpetuâ vt & hac transactione: & sic perpetuò admittatur alternatiua successio inter Catholicos Episcopos ex gremio Capituli Electos, vel aliundè Postulatos, atque Augustanæ Confessioni addictos, sed non alios, quàm ex familia modò nominati Ducis Georgij descendentes; & quidem si plures sint Principes è natu minoribus, eligatur vel postuletur Episcopus, nullis verò existentibus natu minoribus, sufficiatur vnus ex Principibus regenti-
bus. Illis autem deficientibus, succedat tandem Ducis Augusti posteritas, alternatione, vti dictum, inter ipsam & Catholicos perpetuâ.
[Art. XIII,7 ≠ IPM]
Quintò: Teneatur non solùm memoratus Dux Ernestus Augustus, sed etiam omnes & singuli ex familia Ducum Brunsvicensium & Lüneburgensium Augustanæ Confessioni addictorum, in hoc Episcopatu alternatim succedentium, Statum Religionis, Ccetus Ecclesiastici, totiusq́ue Cleri, tam in ipsa vrbe Osnabrugensi, quàm in reliquis ad hunc Episcopatum pertinentibus ditionibus, oppidis, villis, pagis, omnibusq́ue aliis locis conseruare ac tueri, prout superius Articulo tertio [i.e. Art. XIII,4 IPO] & perpetuâ Capitulatione dispositum est.
[Art. XIII,8 ≠ IPM]
Sextò: Ne etiam durantè Administratione & Regimine Episcopi Augustanæ Confessioni addicti, circa Censuram Ecclesiasticorum Catholicorum, itemq́ue vsum & administrationem Sacramentorum, ritu Romanæ Ecclesiæ, vt & cætera quæ sunt Ordinis, vlla difficultas aut confusio suboriatur, horum omnium dispositio, quoties alternatiua successio in talem Augustanæ Confessioni addictum deuenerit, Domino ArchiEpiscopo Coloniensi velut Metropolitano reseruata, adversus Augustanæ Confessioni verò addictos, planè sublata esto. Cætera Superioritatis & Regiminis jura in Ciuilibus & Criminalibus Augustanæ Confessionis Episcopo, iuxta Capitulationis leges, illibata permaneant. Quoties verò Catholicus Episcopus in Episcopatu Osnabrugensi rerum potitur, nihil omnino in Augustanæ Confessionis sacra arroget sibi juris aut obtineat.
[Art. XIII,9 ≠ IPM]
Septimò: Monasterium seu prælatura Walckenried, cuius hoc tempore Administrator est Christianus Ludouicus Dux Brunsuicensis & Lüneburgensis, vnâ cum prædio Schavven, perpetuo feudi jure Ducibus Brunsuicensibus & Lüneburgensibus, itidem à Cæsarea Maiestate & Imperio, cum omnibus per-
tinentiis juribusq́ue conferatur, eodem prorsus, quo suprà inter Ducum Brunsuicensium & Lüneburgensium familias succedendi ordine, annullato jure aduocatiæ, aliisq́ue Episcopatus Halberstadiensis & Comitatus Hohensteinensis prætensionibus omnino sublatis.
[Art. XIII,10 ≠ IPM]
Octauò: Ducibus quoque Brunouicensibus & Lüneburgensibus restituatur Monasterium Grôningense, quod antehac acquisitum Episcopatui Halberstadiensi cesserat; reseruatis etiam juribus, quæ dictis Ducibus in Castrum Westerburg competunt, nec minus infeudatio Comiti à Tattenbach à Ducibus facta, eoq́ue nomine initæ leges perinde vt iura crediti & pignoris, Ducis Christiani Ludovici Vicario Friderico Schenckio à Winterstet in Westerburg competentia, sarta tecta maneant.
[Art. XIII,11 ≠ IPM]
Nonò: Debitum à Friderico Vlrico Duce Brunsuicensi & Lüneburgensi cum Rege Daniæ contractum, & per hunc in Pacificatione Lubecensi Sacræ Cæsareæ Maiestati cessum, posteaq́ue Cæsareæ militiæ Præfecto Comiti Tyllio donatum quod attinet, cùm moderni Duces Brunouicenses & Lüneburgenses se ad hoc
debitum persoluendum ob plures rationes teneri negauerint eaq́ue de re etiam per Legatos Plenipotentiarios Coronæ Sueciæ instanter actum sit, amore Pacis remissio & expunctio totius istius debiti & obligationis dictis Ducibus eorumq́ue hæredibus & Prouinciis concessa esto.
[Art. XIII,12 ≠ IPM]
Decimò: Cùm Duces Brunouicenses & Lüneburgenses Cellensis Lineæ Capitulo Ratzenburgensi pro sorte 20 000 florenorum annuas Pensiones vsquedum pependerint, alternatione iam cessante cessent quoque annuæ illȩ pensiones, abolito prorsus debito, vt & alia quauis obligatione.
[Art. XIII,13 ≠ IPM]
Vndecimò: Ducis etiam Augusti duobus filiis natu minoribus, Antonio Vlrico & Ferdinando Alberto conferantur duæ Præbendæ in Episcopatu Strasburgensi primò vacaturæ: ea tamen conditione, vt dictus Dominus Dux Augustus renunciet prætensionibus suis, quas in vnum alterúmve Canonicatum antehac habuit vel habere poterat.
[Art. XIII,14 ≠ IPM]
Duodecimò: Vice versa ijdem Duces Postulationibus & Coadiutoriis in Archi-Episcopatus Magdeburgensem & Bremensem, itemq́ue Halberstadiensem & Ratzenburgensem plenissimè renunciant, ita vt quæ circa hosce ArchiEpiscopatus & Episcopatus superiùs in hoc Pacificationis Instrumento disposita sunt, citra ipsorum contradictionem effectum habere debeant; Capitulis vtrobique in eo statu permanentibus, quo superius Conventum est.
Art. XIV
[Art. XIV,1 ← § 30 IPM]
De summa 12 000 Imperialium Domino Christiano Wilhelmo Marchioni Brandenburgico ex ArchiEpiscopatu Magdeburgensi quotannis soluendorum, Conventum est, vt Cœnobium & Præfectura Zinna & Loburg, dicto Domino Marchioni statim tradantur, cum omnibus pertinentiis & omnimoda Iurisdictione, solo territorij jure excepto: Atque his Præfecturis idem Marchio vtatur fruatur ad dies vitæ, absque vllâ rationum redditione, hac tamen lege, vt in Politicis & Ecclesiasticis nullum planè subditis afferatur præiudicium. ❀
[Art. XIV,2 ← § 30 IPM]
Quia porrò vt totus ArchiEpiscopatus, ita etiam iam nominatum Cœnobium & Præfecturæ, temporum iniuria valdè sunt deuastatæ: Ideò à moderno Domino Administratore, Domino Marchioni sine morâ, ex Collectis in ArchiEpiscopatu ad hoc instituendis, soluantur tria millia Thalerorum Imperialium, ab ipso Marchione vel eius hæredibus non restituenda. ❀
[Art. XIV,3 ← § 30 IPM]
Præterea placuit, vt post fata Domini Marchionis, ratione & nomine non præstitorum alimentorum, descendentibus ipsius eorumq́ue hæredibus, liceat dictum Cœnobium atque Præfecturas per integrum quinquennium retinere, ijsque sine rationum redditione, cum omnibus suis pertinentiis & iuribus vti frui: Elapso verò quinquennio, prædictæ Præfecturæ, earundemq́ue Iurisdictio, reditus, & prouentus ArchiEpiscopatui, absq́ue tergiuersatione restituantur, nec superius memoratæ summæ Titulo quicquam vlterius moueatur vel petatur: ❀
Et prædicta omnia obseruentur, etiamsi propter Domini Electoris Brandeburgici æquivalentem recompensationem ArchiEpiscopatus Magdeburgensis ad Do-
minum Electorem, eiusq́ue hæredes & successores peruenerit.
Art. XV
[Art. XV,1 = § 48 IPM]
Circa Causam Hasso-Cassellanam conuentum est, vt sequitur.
Primò omnium Domus Hasso-Cassellana, omnesq́ue eius Principes, maxime Domina Amelia Elisabetha, Hassiæ Landgrauia, eiusq́ue Filius Dominus Wilhelmus, illorumq́ue Hæredes, Ministri, Officiales, Vasalli, subditi, milites & alij quocunque modo illis addicti, nullo prorsus excepto, non obstantibus contrariis pactis, processibus, proscriptionibus, declarationibus, sententiis, executionibus, & transactionibus, sed illis omnibus, vt & actionibus vel prætensionibus ratione damnorum & iniuriarum tam neutralium quàm belligerantium, annullatis Vniuersalis Amnestiæ suprà sancitæ, & ad initium Belli Bohemici cum plenariâ restitutione reductæ (exceptis Cæsareæ Maiestatis & Domus Austriacæ Vasallis & subditis hæreditariis, quemadmodum de ijs in §. Tandem omnes, &c. disponitur) omniumq́ue beneficiorum ex hâc & Religiosâ Pace prouenientium, pari cum cæteris Statibus jure, prout in Articu-
lo incipiente: Vnanimi, &c. disponitur, plenariè participes sunto.
[Art. XV,2 = § 49 IPM]
Secundò Domus Hasso-Cassellana, eiusq́ue Successores, Abbatiam Hirsfeldensem cum omnibus appertinentiis, Secularibus & Ecclesiasticis, siue intra, siue extra Territorium (vt Præpositura Gellingen) sitis: Saluis tamen juribus, quæ Domus Saxonica à tempore immemoriali possidet, retineant, & eo nomine Investituram à Cæsarea Maiestate toties, quoties casus euenerit, petant & fidelitatem præstent.
[Art. XV,3 = § 50 IPM]
Tertiò, Ius directi & vtilis Dominij in Præfecturas Schaumburg, Bückenburg, Saxenhagen & Statthagen, Episcopatui Mindano antehac assertum & adiudicatum, porrò ad Dominum Wilhelmum modernum Hassiæ Landgrauium, eiusq́ue Successores plenariè in perpetuum, citra vlteriorem dicti Episcopatus, aut alterius cuiusuis contradictionem aut turbationem pertineat; saluâ tamen transactione inter Christianum Ludouicum Ducem Brunsuico-Luneburgensem & Hassiæ Landgrauiam, Philippumq́ue Comitem de Lippe initâ: firmâ etiam manente, quæ intrà
ean-
dem Landgrauiam & dictum Comitem inita est, conuentione.
[Art. XV,4 = § 51 IPM]
Conuentum præterea est, vt pro locorum hoc bello occupatorum restitutione & indemnitatis causa Dominæ Landgrauiæ Hassiæ Tutrici, eiusq́ue Filio, huiusue successoribus Hassiæ Principibus, ex ArchiEpiscopatibus Moguntinensi & Coloniensi, Episcopatibus item Paderbornensi, Monasteriensi, & Abbatia Fuldensi, Sexies Centena Millia Dalerorum Imperialium, bonitate Imperialibus constitutionibus modernis correspondentium intra spatium nouem Mensium à tempore Ratificationis Pacis computandum, Cassellis soluentium periculo & sumptibus pendantur, nec contra promissam solutionem vlla exceptio, vllusue prætextus admittatur, multò minus summa conuenta vllo arresto afficiatur.
[Art. XV,5 = § 52 IPM]
Vt etiam Domina Landgrauia de solutione tanto securior sit, sequentibus conditionibus retineat Neuss, Coesfeld & Nevvhauss, inq́ue ijs locis sua sibiq́ue solum obligata præsidia habeat, eâ quidem lege, vt præter Officiales & alias personas in præsidiis necessarias dictorum trium locorum præsidia coniunctim non excedant numerum mille du-
centorum peditum, & centum equitum, Dominæ Landgrauiæ dispositioni relicto, quot cuiuis dictorum locorum peditum & equitum imponere, quémve huic vel illi præsidio præficere velit, ❀
[Art. XV,6 = § 53 IPM]
præsidia autem secundum ordinationem de sustentatione Officialium & militum Hassiacis hactenus consuetam alantur, & quæ ad conseruanda fortalitia necessaria sunt, præstentur ex Archi- & Episcopatibus, in quibus dicta Arx & Ciuitates sunt sitæ, absque summæ suprà nominatæ diminutione. Integrum autem sit ipsis præsidiis contra morosos & tardantes, sed non vitra debitam summam exequi. Iura autem Superioritatis & Iurisdictio tam Ecclesiastica, quàm Saecularis, & reditus nominatarum Arcis & Ciuitatum Domino ArchiEpiscopo Coloniensi sint salua. ❀
[Art. XV,7–9 = §§ 54–55 IPM]
Quamprimùm verò post ratificatam Pacem Dominæ Landgrauiæ Trecenta millia Thalerorum Imperialium fuerint exsoluta, restitutâ Neussiâ retineat Coesfeld solum & Nevvhauss, ita tamen vt præsidium Neussianum in Coesfeld & Nevvhauss non deducat, vel eius nomine quicquam vlteriùs exigat, nec præsidia in Coesfeld numerum sexcentorum peditum & quinquaginta equitum; in Nevvhauss autem centum peditum excedant. Sin autem intra terminum nouem Mensium Dominæ Landgrauiæ
integra summa non dependatur, non tantum Coesfeld & Nevvhauss, donec plenaria subsecuta fuerit solutio, sed etiam pro residuo summæ, eiusq́ue singulis centenis, quinque annuatim Imperiales, donec residuum summæ exsolutum fuerit, pensionis nomine soluantur, & tot Præfecturarum ad supra nominatos Archi- & Episcopatus atque Abbatiam pertinentium, & Hassiæ Principatui vicinarum, quot præstandis & exsoluendis pensionibus sufficiunt, Quæstores & Receptores Dominæ Landgrauiæ Iuramento obstringantur, vt de reditibus annuas residuæ summæ pensiones soluant, non obstante Dominorum suorum prohibitione. ❀
[Art. XV,8] Quod si verò Quæstores & Receptores in soluendo moras nectant, aut reditus aliò conferant, Domina Landgrauia exequendi & ad solutionem quouis modo illos adigendi, liberam habeat potestatem; de reliquo jure Territoriali Domino proprietatis interea semper saluo. Simulac verò Domina Landgrauia totam summam cum pensionibus à tempore moræ acceperit, restituat illicò loca iam denominata, cautionis loco interim retentâ, pensiones cessent, & Quæstores atque Receptores, quorum facta fuit mentio, juramenti nexu sint liberati, ❀
[Art. XV,9 = § 55(2) IPM] quarum autem Præfecturarum reditus pensionibus contingente morâ soluendis, sint assignandi, ante Ratificationem Pacis euentualiter conueniet, quæ Conuentio non minoris sit roboris, quam ipsum Pacis Instrumentum. ❀
[Art. XV,10–11 = § 56(1)–(2) IPM]
Præter loca autem securitatis causa, vt memoratum, Dominæ Landgraviæ relinquenda, & post solutionem demum restituenda; restituat
illa nihilominus ratificatione Pacis subsecutâ omnes Prouincias & Episcopatus nec non, illorum Vrbes, Præfecturas, oppida, fortalitia, propugnacula, & omnia denique bona immobilia, nec non jura inter hæc bella ab ipsa occupata, ita tamen, vt tam in præfatis tribus locis cautionis nomine retinendis, quàm reliquis omnibus, restituendis, non solùm Annonam & omnia ad bellicum apparatum spectantia, quæ inferri vel fieri curauit, per subditos euehenda, Dominæ Landgraviæ & supradictis successoribus, [Art. XV,11 = § 56(2) IPM] quæ verò ab ipsâ non illata, sed in locis occupatis tempore occupationis reperta sunt, & adhuc extant, ibi permaneant, sed vt etiam fortificationes & valla durante occupatione extructa, eatenus destruantur, ne tamen Vrbes, oppida, Arces & castra cuiusuis inuasionibus & deprædationibus pateant.
[Art. XV,12 ≙ § 57 IPM]
Et quamuis Domina Landgrauia præterquam ab Archi- & Episcopatibus Moguntinensi, Coloniensi, Paderbornensi, Monasteriensi & Abbatia Fuldensi, à nemine restitutionis & indemnitatis loco aliquid poposcerit, & sibi eo nomine à quoquam alio quicquam solui omninò noluerit, pro rerum tamen & circumstantiarum æquitate placuit toti Conuentui, vt salvâ manente dispositione §. prȩcedentis inchoantis: Conuentum præterea est, &c. etiam cæteri Status, cuiuscunque generis, cis & vltrà Rhenum, qui 1. Martij huius Anni Hassiacis contributionem dependerunt, secundum proportionem contributionis exsolutæ toto hoc tempore obseruatam, ad conficiendam summam superiùs positam, & militum præsidiariorum sustentationem ratam suam suprà nominatis Archi- & Episcopatibus atque Abbatiæ conferant, & damnum, si quod soluentes ob vnius vel alterius moram perpessi fuerint, morosi resarciant, nec executionem contra tergiuersantes instituendam, Cæsareæ Maiestatis, aut Regiæ Maiestatis Sueciæ, vel etiam Hassiæ Landgrauiæ Officiales aut milites impediant, neque etiam fas sit Hassiacis quenquam in prȩiudicium huius declarationis eximere; ij verò, qui suam quotam ritè persoluerint, ab omni eatenus onere liberi erunt.
[Art. XV,13 = § 58 IPM]
Quod Controuersias inter domos
Hassiacas, Cassellanam & Darmstadinam, super Successione Marpurgensi agitatas, attinet, quandoquidem eæ Cassellis die 14. Mensis Aprilis proximè elapsi, consensu partium vnanimi accedente, penitus sunt compositæ; Placuit Transactionem istam cum suis annexis & recessibus, sicut ea Cassellis inita, & à partibus subsignata, Conuentuiq́ue huic insinuata fuit, vigore Instrumenti huius, eiusdem planè esse roboris, ac si verbis totidem hisce tabulis inserta cōprehenderetur, nec à partibus transigentibus, nec aliis quibusuis sub prætextu, siue pacti, siue juramenti, siue alio quocunque vllo vnquam tempore conuelli posse, quin imò ab omnibus, etiamsi aliquis ex Interessatis eam fortè confirmare detrectet, exactissimé obseruari debere.
[Art. XV,14 = § 59 IPM]
Sicut etiam Transactio inter defunctum Dominum Wilhelmum Hassiæ Landgrauium, & Dominos Christianum & Wolradum, Comites Waldecciæ, die undecimo
[!] Aprilis, Anno 1635 facta, & à Domino Georgio Hassiæ Landgrauio die 14. Aprilis, Anno 1648 ratificata non minus vigore huius Pacificationis, perpetuum & plenissimum robur obtinebit, omnesq́ue Hassiæ Principes pariter ac Comites Waldecciæ obligabit.
[Art. XV,15 = § 60 IPM]
Firmum quoque maneat & inuiolabiliter custodiatur Ius primogenituræ in qualibet domo Hassiæ-Cassellana & Darmstadina introductum, & à Cæsareâ Maiestate confirmatum.
Art. XVI
[Art. XVI,1 = § 98(1) IPM]
Simulatq́ue verò Instrumentum Pacis à Dominis Plenipotentiariis & Legatis subscriptum & signatum fuerit, cesset omnis hostilitas, & quæ suprà Conuenta sunt, vtrinque è vestigio executioni mandentur.
[Art. XVI,2 = § 100 IPM]
Imprimis quidem Imperator ipse per Vniversum Imperium edicta promulget, & seriò mandet ijs, qui hisce pactis & hac Pacificatione ad aliquid restituendum vel præstandum obligantur, vt sine tergiuersatione & noxa intra tempus conclusæ & ratificandæ Pacis præstent & exequantur Transacta, iniungendo tam Directoribus Außschreibenden Fůrsten / quàm Præfectis Militiæ Circularis CråyßObristen / vt ad requisitionem, restituendorum iuxta ordinem Executionis & hæc Pacta, restitutionem cuiusque promoueant & perficiant. ❀
Inseratur etiam Edictis clausula, vt quia Circuli Directores die außschreibende Fůrsten / aut præfectus Militiæ Circularis, CrayßObristen / in Causa vel restitutione propriâ minus idonei executioni esse censentur, hoc in casu, itemq́ue si Directores vel Præfectum
k-militiæ circularis
-k
repudiare commissionem contingat, vicini Circuli Directores, aut Præfecti militiæ Circularis eodem executionis munere etiam in alios Circulos ad restituendorum requisitionem fungi debeant.
[Art. XVI,3 = § 101(1) IPM]
Quod si etiam restituendorum aliquis Cæsareanos Commissarios ad alicuius restitutionis, præstationis vel executionis actum necessarios censuerit, quod ipsorum optioni relinquitur, etiam illi sine mora dentur. ❀
[Art. XVI,4 = § 101(2) IPM]
Quo casu vt rerum Transactarum effectus tanto minus impediatur, tam restituentibus quàm restituendis liceat statim conclusâ & subscriptâ Pacificatione binos aut trinos vtrinque nominare Commissarios, è quibus Cæsarea Maiestas vnum à restituendo, alterum à restituente nominatum, pares tamen numero ex vtraq́ue Religione eligat, quibus iniungatur, vt omnia, quæ vigore huius Transactionis oportet, absque mora exequantur. Sin autem restituentes Commissarios nominare neglexerint, Cæsarea Maiestas ex ijs, quos restituendus
nominauerit, vnum deliget, aliumq́ue pro suo arbitrio, observatâ tamen utrobiq́ue diuersæ Religioni addictorum paritate adiunget, quibus commissionē Executionis demandabit, non obstantibus exceptionibus in contrarium factis. Ipsi deinde restituendi mox à conclusione Pacis de transactorum tenore notum faciant interessatis aliquid restituturis.
[Art. XVI,5 = § 102 IPM]
Omnes denique & singuli, siue Status siue communitates, siue priuati, siue Clerici, siue Seculares, qui vigore huius Transactionis, eiusdem
Regularum generalium, vel specialis, expressæque alicuius dispositionis ad restituendum, cedendum, dandum, faciendum, aut aliud quid præstandum obstricti sunt, teneantur statim post promulgata Cæsarea Edicta & factam restituendi notificationem, sine omni tergiuersatione vel oppositione clausulæ saluatoriæ, siue generalis, siue specialis alicuius suprà in Amnestia positæ, aut quacunque aliâ exceptione, itemq́ue sine noxâ aliquâ, omnia ad quæ obligantur, restituere, cedere, dare, facere, & præstare, ❀
[Art. XVI,6 = § 103 IPM]
nec Directorum & Præfectorum Circularis militiæ, aut Commissariorū executioni quisquam siue Status, siue miles, præsertim præsidiarius, siue quilibet alius sese opponat, sed potius executoribus assistant, liberumq́ue sit dictis executoribus contra eos, qui executionem quouis modo impedire conantur, suis, vel etiam restituendorum viribus vti.
[Art. XVI,7 = § 104 IPM]
Deinde omnes & singuli vtriusque partis captiui sine discrimine sagi vel togæ, eo modo, quo inter Exercituum Duces cum Cæsareæ Maiestatis approbatione conuentum est, vel adhuc conuenietur, liberi dimittantur.
[Art. XVI,8 ≠ IPM]
Denique pro militiæ Suedicæ exauctoratione omnes & singuli Electores, Principes & reliqui Status, comprehensa liberâ & immediatâ Imperij Nobilitate (saluâ tamen requisitione hactenus in talibus casibus usitatâ, libertateq́ue & exemptione in futurum saluis) septem sequentium Circulorum Imperij Electoralis Rhenani, Superioris Saxonici, Franconici, Sueuici, Superioris Rhenani, Westphalici & Inferioris Saxonici, teneantur in medium conferre quinque myriades Imperialium Thalerorum in monetâ per Imperium Romanum vsitatâ, idq́ue tribus terminis: primo termino (Statibus in Circulo Electorali, vt & Superiori Rhenano Francofurtum ad Mœnum, Superioris Saxoniæ
Lipsiam siue Brunsvvigam, Franconiæ Norimbergam, Sueuiæ Vlmam, Westphaliæ Bremam vel Monasterium, & Inferioris Saxoniæ Hamburgum, suam cuiusque quotam conferentibus) octodecim centena millia Imperialium Thalerorum in numeratâ pecuniâ (pro cuius summæ faciliori solutione impetranda liceat illos subditos, qui ex Amnestiâ veniunt restituendi, non moderno ipsorum Possessori, sed vero Domino, cui ex Amnestia restituendi sunt, statim à conclusa Pace, etiam ante factam restitutionem, secundum ipsorum quotam & proportionem collectare, nec in exigendis illis collectis moderni Possessores vllum creent impedimentum) & duodecies centena millia per assignationes ad certos Status, super quorum solutione tolerabilibus conditionibus faciendâ, à quolibet Statu inter conclusam & ratificandam Pacem, cum Officiali militari sibi assignato ex æquo & bono conueniendum. ❀
[Art. XVI,9 ≠ IPM]
Quâ conuentione, vt & ratihabitionum commutatione factâ, dictorum Octodecim Centenorum Millium Thalerorum solutio, militiæ exauctoratio, & locorum euacuatio, statim pari passu peragantur, nec ob vllam aliam causam
differantur: cessantibus statim à conclusâ Pace Contributionibus & omnis generis exactionibus: salvâ tamen præsidiariorum militum, cæterarumq́ue copiarum sustentatione, ad tolerabilem modum conuenienda: salua itidem ijs Statibus, qui suam portionem soluerunt, vel cum assignatis Officialibus, quoad solutionem suarum portionum amicabiliter conuenerunt, à suis constatibus, ob horum soluendi moram sibi illatorum damnorum repetitione.
Reliquarum duarum Myriadum priorem quidem sub finem proximi anni à facta exauctoratione computandi, alteram verò in fine anni proximè insequentis, vtramque Thaleris Imperialibus, eorúmve in alia per Imperium vsitatâ monetá, valore ad suprà dicta loca Regiæ Maiestatis Sueciæ ad id cum potestate Deputatis Ministris dicti septem Circulorum Status bonâ fide sunt exsoluturi. Sicuti autem dicti septem Circuli soli militiæ Suedicæ sine prætensione alterius assignati intelligantur, ita singuli eorum Electores, Principes & Status eam tantum portionem, quæ juxta matriculam & cuiusque loci obseruantiam, & extraditam hic designationem vnicuique præstanda incumbit, pendere debebunt: ❀
[Art. XVI,10 ≠ IPM]
Nec vllus Status vel à solutione immunis sit, vel maiori numero der RömerMonat prægrauetur, vel pro alio suo constatu, aliisq́ue belligerantium militibus plus soluere teneatur, multò minùs repressaliis vel arrestis eo nomine prægrauetur: neque etiam vllus Status in modo suos collectandi, vel à milite aut constatu, vel vllo alio, sub quocunque prætextu de facto impediatur. ❀
[Art. XVI,11 ≠ IPM]
Quod ad Circulum Austriacum & Bauaricum attinet, cum ille (præter factam in hoc Pacificationis Conuentu à Statibus Imperij promissionem, se in proximis Imperij Comitiis Suæ Cæsareæ Maiestati pro hactenus toleratis belli sumptibus subsidium è Collectis Imperij præstandum decreturos) soluendis exercitui immediato Cæsareano stipendiis, hic verò pro Bauarico milite sepositus sit, solutionis Conuentio & exactio in Circulo Austriaco penes Sacram Cæsaream Maiestatem esto. In Circulo autem Bauarico obseruetur idem collectandi, & soluendi modus, qui in reliquis Circulis, executio tamen, vt & in cæteris
septem Circulis, fiat secundum Constitutiones Imperij.
[Art. XVI,12 ≠ IPM]
Vt autem Regia Maiestas Sueciæ eò securior, certiorq́ue sit de infallibili singulorum terminorum præstatione, singuli septem dictorum Circulorum Electores, Principes & Status, vigore huius conuentionis se ad suam quisque quotam, condicto tempore, locoq́ue bonâ fide soluendum sponte, idq́ue sub hypotheca omnium suorum bonorum, obligant: ita quidem, vt si mora vllius interuenerit, omnes Imperij Ordines, potissimum verò cuiusq́ue Circuli Directores Ducesq́ue, vi Articuli Assecurationis Pacis, teneantur promissa ceu rem judicatam exequi, absq́ue vllo vlteriori juris processu vel exceptione.
[Art. XVI,13 ≙ § 105 IPM]
Restitutione ex Capite Amnestiæ & Grauaminum factâ, liberatis captiuis, ratihabitionibus commutatis & præstitis ijs, quæ de primo solutionis termino suprà Conuenta sunt, omnia vtriusque partis militaria præsidia, siue Imperatoris eiusq́ue sociorum & Fœderatorum, siue Reginæ, Regnique Sueciæ & Landgrauiæ Hassiæ eorumq́ue Fœderatorum
& adhærentium, alióve quocunque nomine imposita fuerint, ex Ciuitatibus Imperij ac omnibus aliis locis restituendis, sine exceptionibus, morâ, damno & noxâ, pari passu educantur.
[Art. XVI,14(1) ≙ § 106(1) IPM, XVI,14(2) ≙ § 107 IPM]
Loca ipsa, Ciuitates, Vrbes, Oppida, Arces, Castella, Fortalitia, tam quæ per Regnum Bohemiæ, aliasq́ue terras Imperatoris, Domusq́ue Austriacæ hæreditarias, quàm cæteros Imperij Circulos à partibus belligerantibus
suprà dictis occupata & retenta, vel per Armistitij vnius vel alterius partis, vel quemcunque alium modum concessa sunt, prioribus & legitimis suis possessoribus & Dominis siue mediati, siue immediati Imperij Status sint, tàm Ecclesiasticis, quàm Secularibus, comprehensa liberâ Imperij Nobilitate, absque morâ restituantur, liberæq́ue eorum dispositioni, siue de jure & consuetudine, siue vigore præsentis Transactionis competenti permittantur, non obstantibus vllis donationibus, infeudationibus, concessionibus (nisi vltrò & spontaneâ Status alicuius voluntate alicui factæ sint vel fuerint) obligationibus pro redimendis captiuis aut auertendis deuastationibus, incendiisq́ue datis, aut aliis
quibuscunq́ue Titulis, in priorum legitimorum Dominorum, possessorúmve præjudicium acquisitis. Cessantibus etiam pactis & fœderibus, aut quibuscunque aliis exceptionibus prædictæ restitutioni aduersantibus, quæ omnia pro nullis haberi debent. Saluis tamen ijs quæ & quatenus in præcedentibus Articulis circa Reginæ, Regniq́ue Sueciæ, vt & quorundam Electorum & Principum Imperii Romani satisfactionem, vel æquiualentem recompensationem, siue aliter speciatim excepta & disposita sunt. ❀
[Art. XVI,14(2)] Atque hæc restitutio locorum occupatorum tam à Cæsarea Maiestate quàm à Regia Maiestate Sueciæ, & vtriusq́ue sociis, Fœderatis & adhærentibus fiat reciprocè & bona fide.
[Art. XVI,15 = § 108(1) IPM]
Restituantur etiam archiua & Documenta Literaria, aliaq́ue mobilia, vt & tormenta bellica, quæ in dictis locis tempore occupationis reperta sunt, & adhuc ibi salua reperiuntur. Quæ verò post occupationem aliundè eo inuecta sunt, siue in præliis capta, siue ad vsum & custodiam eo per occupantes illata fuerunt, vnà cū annexis, vt & bellico apparatu ijsdem quoque secum exportare & auehere liceat.
[Art. XVI,16 = § 108(2) IPM]
Teneantur subditi cuiusque loci, decedentibus præsidiis & militibus, currus, equos, & naves, cum necessariò victu, pro omnibus necessariis auehendis ad loca in Imperio destinata, absque pretio subministrare: quos currus, equos & naves restituere debent Præfecti Præsidiorum, militumq́ue hoc modo discedentium, sine dolo & fraude, liberent etiam Statuum subditi se inuicem ab hoc onere vecturæ de vno Territorio in aliud, donec ad loca in Imperio destinata peruenerint: nec præsidiorum, aut aliis militiæ Præfectis aut officialibus liceat subditos, eorumq́ue currus, equos, naues & similia eorum vsibus commodata, omnia vel singula, extra Dominorum suorum, multò minùs Imperij fines secum trahere, eóque nomine obsidibus cauere teneantur.
[Art. XVI,17 = § 109(1) IPM]
Reddita verò siue maritima & limitanea, siue mediterranea fuerint dicta loca, ab vlterioribus omnibus duranti-
bus hisce bellorum motibus introductis præsidiis, perpetuò posthac libera sunto, & Dominorum suorum (saluo de cætero cuiusq́ue jure) liberæ dispositioni relinquantur.
[Art. XVI,18 = § 109(2) IPM]
Nulli autem Ciuitati vel nunc vel in futurum ullo
præjudicio damnóve cedat, quod ab alterutra parte belligerantium occupata & insessa
fuerat: sed omnes & singulæ cum omnibus & singulis Ciuibus & Incolis, tam Vniversalis Amnestiȩ, quàm cæteris huius Pacificationis beneficiis gaudeant: ijsq́ue de cætero omnia sua jura & priuilegia in Sacris & Prophanis, quæ ante hos motus habuerunt, sarta tectaq́ue maneant. Saluis tamen juribus superioritatis, cum inde dependentibus pro singulis quarumcunque Dominis.
[Art. XVI,19 = § 110 IPM]
Denique omnium belligerantium in Imperio partium copiæ & exercitus dimittantur & exauctorentur, eo tantum numero in suos cuiusque proprios Status traducto, quem quæq́ue pars pro sua securitate judicauerit necessarium.
[Art. XVI,20 ∼ § 99 IPM]
Tam exauctoratio verò militiæ, quàm restitutio locorum ad præfixum tempus eo ordine modoq́ue fiant, de quibus inter Generales Exercituum Duces conueniet;
Obseruatis tamen quoad rem ipsam ijs, quæ in Puncto Satisfactionis militiæ conuenta sunt.
Art. XVII
[Art. XVII,1 ≙ § 111 IPM]
Pacem hoc modo conclusam promittunt Cæsarei & Regij, Ordinumque Imperij Legati & Plenipotentiarij, respectiuè ab Imperatore & Regina Sueciæ, Sacriq́ue Imperij Romani Electoribus, Principibus & Statibus, ad formam hic mutuò placitam ratihabitum iri, seseq́ue infallibiliter prȩstituros, vt solennia Ratihabitionum Instrumenta intra spatium octo septimanarum à die subscriptionis computandarum hic Osnabrugis præsententur, & reciprocè riteq́ue commutentur.
[Art. XVII,2 = § 112 IPM]
Pro maiori etiam horum omnium & singulorum pactorum firmitudine & securitate, sit hæc Transactio Perpetua lex, & Pragmatica Imperii sanctio, imposterum æquè ac aliæ Leges & Constitutiones fundamentales Imperij, nominatim proximo Imperij Recessui ipsiq́ue Capitulationi Cæsareæ inserenda, obligans nō minus absentes, quàm præsentes,
Ecclesiasticos æquè ac Politicos, siue Status Imperij sint, siue non, eaq́ue
tam Cæsareis, Procerumque Consiliariis & Officialibus, quàm Tribunalium omnium Iudicibus & Assessoribus tanquam Regula, quàm perpetuò sequantur præscripta.
[Art. XVII,3 = § 113 IPM]
Contra hanc Transactionem, vllumve eius Articulum aut Clausulam, nulla Iura Canonica vel Ciuilia, communia vel specialia Conciliorum
Decreta, priuilegia, indulta, edicta, commissiones, inhibitiones, mandata, decreta, rescripta, litispendentiæ, quocunque tempore latæ sententiæ, res judicatæ, Capitulationes Cæsareæ & aliæ, Religiosorum ordinum Regulæ, aut exemptiones, siue præteriti siue futuri temporis Protestationes, contradictiones, appellationes, inuestituræ, transactiones, juramenta, renunciationes, Pacta seu dedi[ti]tia seu alia, multò minùs Edictum Anni 1629 vel Transactio Pragensis cum suis appendicibus, aut Concordata cum Pontificibus, aut Interimistica anno
1548 vlláve alia Statuta siue Politica siue Ecclesiastica decreta, dispensationes, absolutiones, vel vllæ aliæ quocunque nomine aut prætextu excogitari poterint, exceptiones vnquam allegentur, audiantur aut admittantur, nec vspiam contra hanc Transactionem in petitorio aut posses-
sorio, seu inhibitorij seu alij Processus vel commissiones vnquam decernantur.
[Art. XVII,4 = § 114 IPM]
Qui verò huic Transactioni, vel Paci Publicæ, consilio vel ope contrauenerit, vel executioni aut restitutioni repugnauerit, vel etiam legitimo modo suprà conuento, & sine excessu factâ restitutione, sine legitimâ causæ cognitione, & ordinariâ juris executione restitutum de nouo grauare tentauerit, siue Clericus siue Laicus fuerit, Pcenam fractæ Pacis ipso jure & facto incurrat, contraq́ue eum juxta Constitutiones Imperij restitutio & præstatio, cum pleno effectu decernatur & demandetur.
[Art. XVII,5 = § 115 IPM]
Pax verò conclusa nihilominus in suo robore permaneat, teneanturq́ue omnes huius Transactionis Consortes vniuersas & singulas huius Pacis leges contra quemcunque, sine Religionis distinctione, tueri & protegere, & si quid eorum á quocunque violari contigerit, læsus lædentem, imprimis quidē à via facti dehortetur, causâ ipsâ vel amicabi-
li cōpositione
[!] vel iuris disceptationi submissâ.
[Art. XVII,6 = § 116(1) IPM]
Veruntamen si neutro horum modorum intra spatium trium Annorum terminetur controuersia, teneantur omnes & singuli huius Transactionis Consortes, junctis cum parte læsâ consiliis, viribusq́ue arma sumere ad repellendam iniuriam à passo moniti, quod nec amicitiæ nec iuris via locū inuenerit; saluâ tamen de cætero vniuscuiusque jurisdictione, iustitiæq́ue, iuxta cuiusq́ue Principis aut Status leges & constitutiones competenti administratione. ❀
[Art. XVII,7 = § 116(2) IPM]
Et nulli omninò Statuum Imperij liceat jus suum vi vel armis persequi; sed si quid controuersiæ, siue iam exortum sit, siue posthac inciderit, vnusquisque jure experiatur, secus faciens reus sit fractæ Pacis. Quæ verò Iudicis sententia definita fuerint, sine discrimine Statuum executioni mandentur, prout Imperij leges de exequendis sententiis constituunt.
[Art. XVII,8 = § 117 IPM]
Vt etiam Pax Publica tantò melius conseruari possit, redintegrentur Circuli, & statim ac vndecunque turbarum vel motuum aliqua initia apparent, observentur ea, quæ in Constitutionibus Imperij de Pacis publicæ executione & conseruatione disposita sunt.
[Art. XVII,9 = § 118 IPM]
Quoties autem milites quauis occasione, aut quocunque tempore, per aliorum territoria aut fines aliquis ducere velit, transitus huiusmodi instituatur eius, ad quem transeuntes milites pertinent, sumptu, atque adeò sine maleficio, damno & noxa eorum, quorum per territoria ducuntur: ac denique omninò obseruentur, quæ de conseruatione Pacis publicæ Imperii Constitutiones decernunt & ordinant.
[Art. XVII,10 ∼ § 119 IPM]
Hac Pacificatione comprehendantur â
parte Serenissimi Imperatoris omnes Suæ Maiestatis Fœderati & Adhærentes, imprimis Rex Catholicus, Domus Austriaca, Sacri Imperij Romani Electores, Principes, interq́ue eos etiam Dux Sabaudiæ, cæterique Status, comprehensa liberâ & immediatâ Imperij Nobilitate, & Ciuitates Anseaticæ, Item Rex Angliæ, Rex & Regna Daniæ Norvvegiæq́ue cum annexis Prouinciis, vt & Ducatu Schlesvvicensi, Rex Poloniæ, Dux Lo-
tharingiæ, omnesq́ue Principes & Respublicæ Italiæ, Ordinesq́ue Fœderati Belgij & Heluetiæ Rhetiæq́ue, Princeps etiam Transyluaniæ.
[Art. XVII,11 ∼ § 119 IPM]
Ex parte verò Serenissimæ Reginæ Regniq́ue Sueciæ omnes eius Fœderati & Adhærentes, imprimis Rex Christianissimus, tum Electores, Principes, Status, liberâ & immediatâ Imperij Nobilitate comprehensa, & Ciuitates Anseaticæ, item Rex Angliæ, Rex & Regna Daniæ Norvvegiæq́ue cum annexis Prouinciis, vt & Ducatu Schlesvvicensi, Rex Poloniæ, Rex & Regnum Lusitaniæ, Magnus Dux Muschouiæ, Respublica Veneta, Fœderatum Belgium, Heluetij Rhetiq́ue & Princeps Transyluaniæ.
[Art. XVII,12 ≙ § 120 IPM]
In quorum omnium & singulorum fidem maiusq́ue robur tam Cæsarei quam Regii Legati, nomine verò omnium Electorum, Principum ac Statuum Imperij ad hunc actum specialiter ab ipso (vigore conclusi die decima tertia Octobris anni infra mentionati, facti, & ipso die subscriptionis sub Sigillo Cancellariæ Moguntinæ, Legationi Suedicæ extraditi) Deputati, nimirum Electoralis Moguntinus Dominus Nicolaus Georgius de Reigersberg Eques, Cancellarius: Electoralis Bauaricus Dominus Ioannes Adolphus Krebs Consiliarius Intimus: Electoralis Saxonicus Dominus Ioannes Leuber Consiliarius: Electoralis Brandenburgicus Dominus Ioannes Comes in Sain & Wittgenstein, Dominus in Homburg & Vallendar, Consiliarius Intimus: Nomine Domus Austriacæ Dominus Georgius Vlricus Comes à Wolckenstein Consiliarius Cæsareo-Aulicus: Dominus Cornelius Gobelius Episcopi Bambergensis Consiliarius: Dominus Sebastianus Wilhelmus Meel, Episcopi Herbipolensis Consiliarius intimus: Dominus Ioannes Ernestus Ducis Bauariæ Consiliarius Aulicus: Dominus Wolffgangus Conradus à Thumbshirn Consiliarius Aulicus Saxonico-Altenburgensis & Coburgensis: Dominus Augustus Carpzouius Consiliarius Saxonico-Altenburgensis & Coburgensis: Dominus Ioannes Frombhold Domus Brandenburgicæ Culenbacensis & Onolzbacensis Consiliarius Intimus: Dominus Henricus Langenbeck Iuris-Con-
sultus Domus Brunsvvico-Lüneburgicæ Lineæ Cellensis Consiliarius Intimus: Dominus Iacobus Lampadius IurisConsultus Lineæ Calenbergensis Consiliarius Intimus & ProCancellarius: Nomine Comitum Scamni Wetterauiensis Dominus Matthæus Wesembecius Iuris-Consultus & Consiliarius: Nomine vtriusque Scamni Ciuitatensis
Dominus Marcus Otto Argentoratensis: Dominus Iohannes Iacobus Wolff Ratisbonensis: Dominus Dauid Gloxinus Lubecensis, & Dominus lodocus Christophorus Kress à Kressenstein, Norimbergensis Reipublicæ respectiuè Syndici, Senatores, Consiliarij & Aduocati, Præsens Pacis Instrumentū Manibus Sigillisq́ue propriis muniuerunt & firmârunt, dictiq́ue Ordinum Deputati Principalium suorum Ratificationes Formulâ conuentá termino suprà constituto, sese extradituros polliciti sunt. Reliquis Statuum Plenipotentiariis liberum relinquendo, velint an nolint Nomina sua subsignare, suorumq́ue Principalium Ratihabitiones accersere. Sed hoc pacto atque lege, vt subscriptione iam nominatorum Deputatorum reliqui Status omnes & singuli, qui subscriptione & ratihabitione supersedent, tam firmiter ad obseruantiam & manutenentiam eorum, quæ in hoc Pacificationis Instrumento continentur, obligati sint, ac si ab ipsis subscriptio fuerit facta & exhibita ratificatio: nec vlla à Directorio Imperij Romani contra subscriptionem à memoratis Deputatis factam, recipiatur aut valeat vel Protestatio vel Contradictio. ❀
Acta sunt hæc Osnabrugis Westphalorum Die decima / vigesima Quarta Mensis Octobris, Anno Christi Millesimo Sexcentesimo Quadragesimo Octauo.
| electore | Saxonico | |
| Brandenburgico | 6 | |
| Palatino | ||
| Circulo | Superioris Saxoniz | 4 |
| Inferioris Saxoniæ | 4 | |
| 1 alternando per hos duos Circulos. | ||
| Circuli | Franconici Statibus Augustanæ Confessionis | 2 |
| Sueuici –.––.––.– | 2 | |
| Superioris Rhenani –.––.––.– | 2 | |
| Westphalici –.––.––.– | 2 | |
| 1 alternando per hos quatuor Circulos. |