Acta Pacis Westphalicae III C 2,1 : Diarium Volmar, 1. Teil: 1643 - 1647 / Joachim Foerster und Roswitha Philippe
Montag
Lunae 26. huius inuisimus dominum nuncium hora
decima antemeridiana officii et adprecandi fausta Natalitia ergo. Qua occa-
sione ipse ad longum recensuit se et Venetum omnia et singula argumenta,
quae tum nos tum Hispani in nostris scripturis allegaueramus, excerpta Ita-
lico sermone punctatim ita connotasse, quasi ex suo ore prouenirent et ut
Gallis contestari possent nullam eiusmodi apud se a nobis extare scriptu-
ram; omnino conueniens esse iudicasse, ut nobis et Hispanis singulas remit-
terent, priusquam Gallos alloquerentur. Hispanos nonnihil tergiuersatos,
sed postero die, cum se accessissent, primo omnium, quae in sua durius dici
viderentur, auditis domini nuncii rationibus emendasse et, ut ad se dein reci-
peretur, consensisse.
Cum igitur praeterita die sabbati ipse et Venetus Gallos accessissent ac sin-
gula, quae a nobis, quae ab Hispanis dicerentur aut dici possent, ex schedula a
se conscripta exposuissent, illos multis ostendere quidem voluisse neutiquam
ipsis obiici posse, quod promissis non stetissent, sed, cum urgerentur, in eo
haesisse, quod licet semper haec pacis negocia coram statibus imperii tractari
debere replicarent, tamen confiderentur rem quasi inextricabilem fore, si
omnes conuenire deberent, ideoque adiicerent hoc se non petere sed con-
tentos fore, si modo in forma collegii totum imperium repraesentantis ad-
essent. Nihilominus se ab illis nullam omnino determinationem, quale illud
collegium esse, quot statibus constare aut quamdiu ipsorum aduentus, an
duobus, tribus aut pluribus mensibus, expectari deberet extorquere potuisse.
Obiecisse illos Caesarem impedire, qua minus ordines aduentarent. Sed
responsum Caesareanos eadem facilitate hoc negaturos, qua illi assererent; illis
incumbere probationem, non his.
Tandem cum multa hinc inde disputa[ta] fuissent, Gallos petiisse tempus ad
deliberandum; se cum Suecis hac de re communicaturos et post tres qua-
tuorue dies responsum daturos. Inter caetera Seruientum quaesisse, quid, si
Galassus caecidisset Torstensonium, quid facturos Caesareanos putarent,
innuens sibi iam victoria utendum, quam hic aduersus Gallassum obtinuisse
diceretur. Sed illi replicatum defunctum Caesarem rebus suis feliciter eun-
tibus et hunc modernum semper ad pacem faciendam promptos se osten-
disse. A curia Parisiensi semper scribi, quantumvis prospere res ipsis suc-
cederent, serio tamen pacis negotium promotum cupere reginam et reliquos,
quorum in manu regni administratio est. Praestarent id re ipsa, alioqui non
effugituros reprehensionem, quasi simulate pacem ostentassent bello interim
praelato. Haec et multa alia dominus nuncius.
Cui a nobis significatum Gallos monuisse protestantes, ut de conuentu quo-
dam separatim instituendo cogitarent ad dissipandum istum Francofurten-
sem, et expectare responsum, quo obtento in animo ipsos habere locum, ubi
conuenire debeant, ipsis determinare. Ad ea excanduit dicens Gallos semper
in curia confaederationes cum haereticis factas negasse atque adeo faedus
Suecicum magno studio occultasse, factum id tandem palam, nunc in dies
maiorem ipsorum cum haereticis amicitiam, foedera et coniunctiones detegi.
Sub discessum rogauimus, ut pro impetrando saluo conductu pro marchione
di Carretto, oratore Caesareo in Hispania, qui permittente Caesare in Germa-
niam redire cogitaret, ad curiam Parisiensem scriberet. Id enim Caesarem
desiderare. Pollicitus est se hoc libentissime facturum et ad nuncium apo-
stolicum Parisiis agentem scripturum, ut impetratas huiusmodi literas ad
nuncium Madritensem mitteret.
A meridie Venetum ob simile faustae adprecationis officium accessimus, ubi
is haud dissimilia de Gallis disseruit. Ex cuius oratione quatuor potissimum
notanda veniebant: 1. Quod Galli Caesarem incusarent, quasi status imperii
impediret, quominus ad loca congressuum venire possent, unde putabat
ipsum publico scripto declarare debere, quod neminem prohiberet, sed nec
ullum cogeret. 2. Ut conuentum ex circulis omnibus imperii constitutum
institui permitteret, in quo inhaerere viderentur. 3. Ut vel saltem hoc con-
cederet, quo certi deputati ex diaeta Francofurtensi ad congressum Mona-
steriensem admitterentur. 4. Ut Treuirensis in loco quodam tertio seorsim a
Caesare agere permitteretur, quo palam constare possit ipsum ut captiuum
non detineri. Sed de his omnibus non se prius ad nos relaturum, nisi Gallo-
rum responsum accepissent.
Nos ad singula, quae opus essent, respondimus per discursum. Et primo Cae-
sari iniuriam fieri, ut qui nihil aliud ageret, quam ut ne status a solitis comi-
tiorum formulis secessionem facerent. Caetera aduersariis probationem in-
cumbere. Ideoque Caesarem non teneri ad eiusmodi declarationes, cum sim-
plici se negatione possit defendere. Ad secundum, circularem conuentum non
minoribus difficultatibus quam ipsa uniuersalia comitia obnoxium ideoque
ad praesens negocium impratticabilem. Ad tertium, medium hoc unicum et
solum esse, quo omnibussatifieri
quodque absque multa temporis iactura
effectum dari posset. Et cum Venetus diceret Gallos hic conqueri Caesarem
tantum eos status eligere, qui sibi fauentes essent, respondimus sine funda-
mento haec dici, cum ista deputatio imperialis sit radicata in constitutionibus
imperii legesque habeat certas, quas Imperator praeterire non possit, et
delectum eorum, quos huc mittere deberent, non penes Caesarem, sed penes
ipsos status esse. Omnino tamen sciri oportere, an Galli hoc modo contenti
sint futuri. Ad 4. nihil inconsulto Caesare statui posse.
Deinde ille ad flagitationem Suecorum de mediatis statibus digressus. Cum a
nobis didicisset id a Caesare in praeiudicium eorum statuum immediatorum,
quibus isti mediati subiecti essent, fieri non posse, sed hoc tantum a volun-
tate immediatorum dependere, statim intulit: ergo Suecis dicendum, ut agant
prius cum immediatis, an illi mediatos, hoc est suae ditioni subiectos, huc
adesse pati possint. Nos: id quidem fieri posse, nam etsi compareant, tamen
ius dicendae sententiae in negociis tractandis non habituros. Postremo et de
incommoditate tractandi per distincta congressuum loca caepit loqui et, an
res eo deduci possit, ut Osnabrugensis tractatus huc transferretur. Nos: hoc
a consensu partium dependere; si nullum aliud impedimentum ad tractatio-
nem pacis ineundam obstaret, Caesarem forte non repugnaturum, de quo
tamen mandatum expressum non haberemus.
Conclusio igitur colloquii fuit expectare nos debere, quid Galli post habi-
tam cum Oxenstirna deliberationem responsuri sint. Deinde pro re nata
ulterius de his agi posse. Se interea occasionem quaesiturum, ut cum dicto
Oxenstirna colloqui possit, omnemque operam adhibiturum, ut ipsum quo-
que in sententiam pertrahat.
decima antemeridiana officii et adprecandi fausta Natalitia ergo. Qua occa-
sione ipse ad longum recensuit se et Venetum omnia et singula argumenta,
quae tum nos tum Hispani in nostris scripturis allegaueramus, excerpta Ita-
lico sermone punctatim ita connotasse, quasi ex suo ore prouenirent et ut
Gallis contestari possent nullam eiusmodi apud se a nobis extare scriptu-
ram; omnino conueniens esse iudicasse, ut nobis et Hispanis singulas remit-
terent, priusquam Gallos alloquerentur. Hispanos nonnihil tergiuersatos,
sed postero die, cum se accessissent, primo omnium, quae in sua durius dici
viderentur, auditis domini nuncii rationibus emendasse et, ut ad se dein reci-
peretur, consensisse.
Cum igitur praeterita die sabbati ipse et Venetus Gallos accessissent ac sin-
gula, quae a nobis, quae ab Hispanis dicerentur aut dici possent, ex schedula a
se conscripta exposuissent, illos multis ostendere quidem voluisse neutiquam
ipsis obiici posse, quod promissis non stetissent, sed, cum urgerentur, in eo
haesisse, quod licet semper haec pacis negocia coram statibus imperii tractari
debere replicarent, tamen confiderentur rem quasi inextricabilem fore, si
omnes conuenire deberent, ideoque adiicerent hoc se non petere sed con-
tentos fore, si modo in forma collegii totum imperium repraesentantis ad-
essent. Nihilominus se ab illis nullam omnino determinationem, quale illud
collegium esse, quot statibus constare aut quamdiu ipsorum aduentus, an
duobus, tribus aut pluribus mensibus, expectari deberet extorquere potuisse.
Obiecisse illos Caesarem impedire, qua minus ordines aduentarent. Sed
responsum Caesareanos eadem facilitate hoc negaturos, qua illi assererent; illis
incumbere probationem, non his.
Tandem cum multa hinc inde disputa[ta] fuissent, Gallos petiisse tempus ad
deliberandum; se cum Suecis hac de re communicaturos et post tres qua-
tuorue dies responsum daturos. Inter caetera Seruientum quaesisse, quid, si
Galassus caecidisset Torstensonium, quid facturos Caesareanos putarent,
innuens sibi iam victoria utendum, quam hic aduersus Gallassum obtinuisse
diceretur. Sed illi replicatum defunctum Caesarem rebus suis feliciter eun-
tibus et hunc modernum semper ad pacem faciendam promptos se osten-
disse. A curia Parisiensi semper scribi, quantumvis prospere res ipsis suc-
cederent, serio tamen pacis negotium promotum cupere reginam et reliquos,
quorum in manu regni administratio est. Praestarent id re ipsa, alioqui non
effugituros reprehensionem, quasi simulate pacem ostentassent bello interim
praelato. Haec et multa alia dominus nuncius.
Cui a nobis significatum Gallos monuisse protestantes, ut de conuentu quo-
dam separatim instituendo cogitarent ad dissipandum istum Francofurten-
sem, et expectare responsum, quo obtento in animo ipsos habere locum, ubi
conuenire debeant, ipsis determinare. Ad ea excanduit dicens Gallos semper
in curia confaederationes cum haereticis factas negasse atque adeo faedus
Suecicum magno studio occultasse, factum id tandem palam, nunc in dies
maiorem ipsorum cum haereticis amicitiam, foedera et coniunctiones detegi.
Sub discessum rogauimus, ut pro impetrando saluo conductu pro marchione
di Carretto, oratore Caesareo in Hispania, qui permittente Caesare in Germa-
niam redire cogitaret, ad curiam Parisiensem scriberet. Id enim Caesarem
desiderare. Pollicitus est se hoc libentissime facturum et ad nuncium apo-
stolicum Parisiis agentem scripturum, ut impetratas huiusmodi literas ad
nuncium Madritensem mitteret.
A meridie Venetum ob simile faustae adprecationis officium accessimus, ubi
is haud dissimilia de Gallis disseruit. Ex cuius oratione quatuor potissimum
notanda veniebant: 1. Quod Galli Caesarem incusarent, quasi status imperii
impediret, quominus ad loca congressuum venire possent, unde putabat
ipsum publico scripto declarare debere, quod neminem prohiberet, sed nec
ullum cogeret. 2. Ut conuentum ex circulis omnibus imperii constitutum
institui permitteret, in quo inhaerere viderentur. 3. Ut vel saltem hoc con-
cederet, quo certi deputati ex diaeta Francofurtensi ad congressum Mona-
steriensem admitterentur. 4. Ut Treuirensis in loco quodam tertio seorsim a
Caesare agere permitteretur, quo palam constare possit ipsum ut captiuum
non detineri. Sed de his omnibus non se prius ad nos relaturum, nisi Gallo-
rum responsum accepissent.
Nos ad singula, quae opus essent, respondimus per discursum. Et primo Cae-
sari iniuriam fieri, ut qui nihil aliud ageret, quam ut ne status a solitis comi-
tiorum formulis secessionem facerent. Caetera aduersariis probationem in-
cumbere. Ideoque Caesarem non teneri ad eiusmodi declarationes, cum sim-
plici se negatione possit defendere. Ad secundum, circularem conuentum non
minoribus difficultatibus quam ipsa uniuersalia comitia obnoxium ideoque
ad praesens negocium impratticabilem. Ad tertium, medium hoc unicum et
solum esse, quo omnibus
effectum dari posset. Et cum Venetus diceret Gallos hic conqueri Caesarem
tantum eos status eligere, qui sibi fauentes essent, respondimus sine funda-
mento haec dici, cum ista deputatio imperialis sit radicata in constitutionibus
imperii legesque habeat certas, quas Imperator praeterire non possit, et
delectum eorum, quos huc mittere deberent, non penes Caesarem, sed penes
ipsos status esse. Omnino tamen sciri oportere, an Galli hoc modo contenti
sint futuri. Ad 4. nihil inconsulto Caesare statui posse.
Deinde ille ad flagitationem Suecorum de mediatis statibus digressus. Cum a
nobis didicisset id a Caesare in praeiudicium eorum statuum immediatorum,
quibus isti mediati subiecti essent, fieri non posse, sed hoc tantum a volun-
tate immediatorum dependere, statim intulit: ergo Suecis dicendum, ut agant
prius cum immediatis, an illi mediatos, hoc est suae ditioni subiectos, huc
adesse pati possint. Nos: id quidem fieri posse, nam etsi compareant, tamen
ius dicendae sententiae in negociis tractandis non habituros. Postremo et de
incommoditate tractandi per distincta congressuum loca caepit loqui et, an
res eo deduci possit, ut Osnabrugensis tractatus huc transferretur. Nos: hoc
a consensu partium dependere; si nullum aliud impedimentum ad tractatio-
nem pacis ineundam obstaret, Caesarem forte non repugnaturum, de quo
tamen mandatum expressum non haberemus.
Conclusio igitur colloquii fuit expectare nos debere, quid Galli post habi-
tam cum Oxenstirna deliberationem responsuri sint. Deinde pro re nata
ulterius de his agi posse. Se interea occasionem quaesiturum, ut cum dicto
Oxenstirna colloqui possit, omnemque operam adhibiturum, ut ipsum quo-
que in sententiam pertrahat.