Acta Pacis Westphalicae III C 2,1 : Diarium Volmar, 1. Teil: 1643 - 1647 / Joachim Foerster und Roswitha Philippe
Mittwoch In festo Sancti Matthaei apostoli, die scilicet vicesima
prima huius, accessit nos dominus nuncius (Venetus decumbebat podagra)
referens se nuper Gallos accessisse et, quatenus a nobis intellexerit, com-
municationem plenipotentiarum Osnaburgi factam exposuisse simulque dili-
genter hortatum, ut sublato tandem hoc obstaculo in materia emendandae
plenipotentiae progrederentur, quemadmodum dudum spem fecissent. Illos
tum quidem respondisse se vehementer laetari huc negocium esse deductum
paratosque omnia a parte sua praestare, quae rationi consentanea fuerint.
Quod tamen aliunde nihil de isto extraditionis actu resciuissent, sibi opus
fore, ut aliquantulum inter se deliberent. Misisse deinde proxima die domi-
nica et colloquium petiisse, sed sibi tum quidem excusatione invalitudinis
utendum fuisse, itaque heri demum a meridie se ab ipsis conuentum ac multa
contestatione expositum coronam Franciae hactenus nihil magis in votis
habuisse, quam ut negocium pacis promoueretur, in eaque voluntate adhuc
persistere non obstante, quod arma Gallica prospera fortuna ubiuis progre-
diantur. Itaque paratos, quicquid a se circa plenipotentiam rationabiliter de-
siderari posset, effectum dare, sperare tamen idem Caesarianos a sua parte
facturos. Magnopere autem referre, ut ante omnia sciant atque edoceantur,
an et quo modo in hoc eodem negocio Osnaburgi processum iri pareat, ut
pari passu utrinque res tractetur. Se, nuncium, accepta hac eorum resolutione
ulterius negocii facilitandi caussa progressum illisque ostendisse non suf-
ficere istiusmodi oblationibus in genere inhaerere, tandem aliquando ad rem
ipsam deueniendum. Explicandum esse, an et quatenus Caesareanis de oppo-
sitis defectibus satisfacturi sint. Ad hunc effectum se circa singulos, quicquid
ratio dictabat, ipsis ob oculos posuisse tandemque huc induxisse, ut an-
nuerent primo omnium se mutaturos istud proemium, quo caussa belli
Caesari imputari videretur, excusantes id magis ex ingenio secretariorum et
scribarum quam ex mandato regio insertum. Secundo non abnuere, quin ad
clausulam de inueniendis mediis etiam potestas concludendi ipsam pacem
addatur. Tertio nec graue sibi fore omittere istam voculam ’coniunctim‘ et
supponere alia, quae maiorem certitudinem adferre viderentur. De ipsa autem
solennizatione instrumenti mouisse ipsos quasdam difficultates, quod regi-
bus Galliae in more positum non sit propria manu subscribere, sed id officii
certo secretario incumbat, qui nomen regis de mandato ipsius subscribat.
Stylum esse perpetuum, ut haec talia fiant de consensu principum sanguinis.
Id in instrumento satis aperte dici. Reginae ut subscribant, moris non esse,
imo stylo communi Franciae aduersari ex ea ratione, quod nec succedendi in
regno ius habeant. Parlamenti approbationem necessariam non esse, quod
corona Franciae sit absoluta monarchia et autoritas parlamenti a rege, non
vero huius autoritas a parlamento dependeat. Verum esse edicta nulla pro
legitimis haberi nisi a parlamento verificata. Sed id eam vim non habere, ut
approbari debeant, quin futurae memoriae tantum caussa id fieri et quasi pro
iure archiui. Non tamen repugnare se, quin Caesareani apertius, quomodo
sibi hoc loco satisfactum velint, declarent.
Nos seorsim paulisper collocuti circa interrogationem Gallorum de modo
procedendi in Osnabruk nonnihil haerebamus, quod nobis suboleret illo-
rum intentionem esse, ut a nobis responsum aliquod extorquerent, quo Da-
num a congressu illo expunctum esse criminari possent. Itaque in hunc
modum respondimus: Primo nos domino nuncio pro suscepto labore adhibi-
taque agendi dexteritate maximas agere gratias. Deinde propositionem ipsius
duobus comprehendi membris, quorum primo Gallorum ad determinandum
hoc plenipotentiarum negocium, imo ad ipsam pacem concludendam promp-
titudinem, ita tamen, ut prius de modo procedendi Osnaburgi inter Caesa-
reanos Suecosque obseruando edoceantur, contineri, altero, quatenus circa
oppositos defectus correctionem admittere velle videantur. Quod igitur ad
prius membrum spectat, id proprie et principaliter nostros collegas Osna-
burgi concernere, itaque ipsis inconsultis hic certum aliquod et determina-
tum responsum dari non posse. Interea tamen nolle nos ipsum celare, cum in
ipso actu mutuae communicationis utrinque reseruatio facta sit, de opponen-
dis exceptionibus Suecos iam ad Caesareanos secretarium suum misisse quae-
situm, si quas haberent exceptiones, ut ipsis proponerent. Cui tum quidem
responsum de his adhuc nobiscum consultari, sibi tamen videri Gallos mo-
nendos, ut ipsi ante omnia sublato iam isto communicationis obstaculo, quod
solum caussabantur, plenipotentiam suam debito modo instruant, hoc enim
nisi fiat, neutro in loco ad ulteriora procedi posse. Hic subiunxit dominus
nuncius, ut maiori cautione ad Gallorum interrogationem responderi possit,
sibi videri per Caesareanos a Suecis postulari posse, ut, si quid et ipsi contra
plenipotentiam istorum haberent, edicere ne grauentur. Hoc enim ipso
Gallos de modo procedendi edoctum iri.
Ergo statim significauimus hoc ipsum nos collegis nostris insinuasse et
suasisse nec dubitare nos ipsos sine nouis ambagibus, quicquid super isto
puncto Suecis respondendum censeant, pariter per secretarium ut fiat cura-
turos, adeo ut modus procedendi super isto plenipotentiae negocio per se
pateat. Negare quidem nos non posse, inueniri quaedam in plenipotentia
Suecica, quae correctione aut mutatione egere videantur, sed hoc loco
specialem quandam occurrere considerationem, quod iam ex ipsorum Sueco-
rum confessione appareat eam iuxta conuentionem, quae dudum inter
Caesaris legatum dominum comitem Curtium, deinde Auauxium Franciae et
Saluium Sueciae legatos Hamburgi intercesserat, exaratam eidemque in
plerisque conformem esse. Negatum id quidem referente oratore Veneto ab
Auauxio antehac constanter, sed secretatium Danicum Clainium, cum nuper
apud nos diuertisset, palam attestari id in sua praesentia factum nec se
abnuere, quin hoc ipsum Auauxio in faciem exprobraret, itaque nonnihil
dubitare nos, an forte Caesarea maiestas deprehensos defectus tanti aesti-
matura sit, ut Sueci de correctione aut mutatione interpellandi sint. Id forte
in caussa collegis nostris fore, ut, priusquam determinate ad Suecorum quae-
stionem respondeant, iudicium Caesaris expectandum sibi arbitraturi sint.
Ad secundum membrum expeditam nobis esse responsionem, iam Gallis
constare, quid in singulis circa ipsorum plenipotentiam desideremus; ut
tamen manus operi admoueatur, nos singula denuo ad ipsum plenipotentiae
contextum ad marginem paucis adnotare et, quatenus unum alterumve para-
graphum concipiendum esse putemus, ostendere velle. Idem ipsos circa
nostram facere posse. Prius tamen hac de re nos etiam cum legatis Hispanicis
communicare debere. Ad ea, quae de solemnizatione instrumenti reposita a
Gallis sunt, nos id tantum quaerere, ut secure, ut constanter, ut firmiter tanti
momenti negocium tractari [possit]. Itaque credere nos etiam hic viam ali-
quam, qua utrisque satisfiat, inueniri posse nec eapropter futuris tractatibus
remoram iniectum iri.
Dominus nuncius re a nobis bene intellecta circa responsionem ad prius
membrum optime contentus esse visus est nec ullo verbulo continuationem
modi procedendi circa ipsius principalis negocii tractationem tetigit, quin
contestatus Gallos caussam nullam habituros, cur ultra dubitare debeant. In
secundo fassus est sibi istam relationem Veneti conuentionem de pleni-
potentiis Hamburgi factam negantis non placuisse nec etiam se tale quid ab
Auauxio audiuisse; ipsum quidem ab initio nonnihil dubitanter respondisse,
sed postremo confessum rem ita se habere, obiecisse tamen, quod interea
temporis circumstantiae rerum mutatae sint, deinde vel hac caussa extra-
ditionem necessariam, ut inspici possit, an plenipotentiae exhibitae conuen-
tioni conformes sint vel non. Modum denique, quem circa emendationem
plenipotentiarum utrinque tenere nos velle ostendimus, laudauit. Simul haud-
quaquam dissimulauit Gallos a principio nihil omnino in nostra plenipoten-
tia desiderasse et, quamvis postea illam quoque defectuosam esse dixerint,
nunquam tamen hactenus, quid in specie desiderent, indicasse. Significauit
autem, ut ne res haec longius protraheretur, sibi valde gratum fore certum
diem exhibendae utrinque correctioni constitui, nimirum ad diem mercurii
settimanae venturae.
Inter confabulandum mentionem iniecit de humanitatis officiis mutuo inter
nos et Gallos exhibendis, quod id negocio principali promouendo facere
iudicaret. Nos indicauimus hactenus, ubicunque occasio ferebat, nos id
honoris Gallis exhibuisse, quantum videretur conuenire; a colloquiis et simi-
libus abstinuisse ob offensionem ab Imperatore propter ipsorum literas in
imperium sparsas conceptam. Omnino darum esse ipsos honestatis limites
longe transgressos nec ulli bonorum eiusmodi temeritatem approbari.
Operam tamen nos daturos, ut huic rei pro futuris negociis conueniens reme-
dium adhibeatur. His peractis ad Hispanos inuisurus a nobis discessit.
prima huius, accessit nos dominus nuncius (Venetus decumbebat podagra)
referens se nuper Gallos accessisse et, quatenus a nobis intellexerit, com-
municationem plenipotentiarum Osnaburgi factam exposuisse simulque dili-
genter hortatum, ut sublato tandem hoc obstaculo in materia emendandae
plenipotentiae progrederentur, quemadmodum dudum spem fecissent. Illos
tum quidem respondisse se vehementer laetari huc negocium esse deductum
paratosque omnia a parte sua praestare, quae rationi consentanea fuerint.
Quod tamen aliunde nihil de isto extraditionis actu resciuissent, sibi opus
fore, ut aliquantulum inter se deliberent. Misisse deinde proxima die domi-
nica et colloquium petiisse, sed sibi tum quidem excusatione invalitudinis
utendum fuisse, itaque heri demum a meridie se ab ipsis conuentum ac multa
contestatione expositum coronam Franciae hactenus nihil magis in votis
habuisse, quam ut negocium pacis promoueretur, in eaque voluntate adhuc
persistere non obstante, quod arma Gallica prospera fortuna ubiuis progre-
diantur. Itaque paratos, quicquid a se circa plenipotentiam rationabiliter de-
siderari posset, effectum dare, sperare tamen idem Caesarianos a sua parte
facturos. Magnopere autem referre, ut ante omnia sciant atque edoceantur,
an et quo modo in hoc eodem negocio Osnaburgi processum iri pareat, ut
pari passu utrinque res tractetur. Se, nuncium, accepta hac eorum resolutione
ulterius negocii facilitandi caussa progressum illisque ostendisse non suf-
ficere istiusmodi oblationibus in genere inhaerere, tandem aliquando ad rem
ipsam deueniendum. Explicandum esse, an et quatenus Caesareanis de oppo-
sitis defectibus satisfacturi sint. Ad hunc effectum se circa singulos, quicquid
ratio dictabat, ipsis ob oculos posuisse tandemque huc induxisse, ut an-
nuerent primo omnium se mutaturos istud proemium, quo caussa belli
Caesari imputari videretur, excusantes id magis ex ingenio secretariorum et
scribarum quam ex mandato regio insertum. Secundo non abnuere, quin ad
clausulam de inueniendis mediis etiam potestas concludendi ipsam pacem
addatur. Tertio nec graue sibi fore omittere istam voculam ’coniunctim‘ et
supponere alia, quae maiorem certitudinem adferre viderentur. De ipsa autem
solennizatione instrumenti mouisse ipsos quasdam difficultates, quod regi-
bus Galliae in more positum non sit propria manu subscribere, sed id officii
certo secretario incumbat, qui nomen regis de mandato ipsius subscribat.
Stylum esse perpetuum, ut haec talia fiant de consensu principum sanguinis.
Id in instrumento satis aperte dici. Reginae ut subscribant, moris non esse,
imo stylo communi Franciae aduersari ex ea ratione, quod nec succedendi in
regno ius habeant. Parlamenti approbationem necessariam non esse, quod
corona Franciae sit absoluta monarchia et autoritas parlamenti a rege, non
vero huius autoritas a parlamento dependeat. Verum esse edicta nulla pro
legitimis haberi nisi a parlamento verificata. Sed id eam vim non habere, ut
approbari debeant, quin futurae memoriae tantum caussa id fieri et quasi pro
iure archiui. Non tamen repugnare se, quin Caesareani apertius, quomodo
sibi hoc loco satisfactum velint, declarent.
Nos seorsim paulisper collocuti circa interrogationem Gallorum de modo
procedendi in Osnabruk nonnihil haerebamus, quod nobis suboleret illo-
rum intentionem esse, ut a nobis responsum aliquod extorquerent, quo Da-
num a congressu illo expunctum esse criminari possent. Itaque in hunc
modum respondimus: Primo nos domino nuncio pro suscepto labore adhibi-
taque agendi dexteritate maximas agere gratias. Deinde propositionem ipsius
duobus comprehendi membris, quorum primo Gallorum ad determinandum
hoc plenipotentiarum negocium, imo ad ipsam pacem concludendam promp-
titudinem, ita tamen, ut prius de modo procedendi Osnaburgi inter Caesa-
reanos Suecosque obseruando edoceantur, contineri, altero, quatenus circa
oppositos defectus correctionem admittere velle videantur. Quod igitur ad
prius membrum spectat, id proprie et principaliter nostros collegas Osna-
burgi concernere, itaque ipsis inconsultis hic certum aliquod et determina-
tum responsum dari non posse. Interea tamen nolle nos ipsum celare, cum in
ipso actu mutuae communicationis utrinque reseruatio facta sit, de opponen-
dis exceptionibus Suecos iam ad Caesareanos secretarium suum misisse quae-
situm, si quas haberent exceptiones, ut ipsis proponerent. Cui tum quidem
responsum de his adhuc nobiscum consultari, sibi tamen videri Gallos mo-
nendos, ut ipsi ante omnia sublato iam isto communicationis obstaculo, quod
solum caussabantur, plenipotentiam suam debito modo instruant, hoc enim
nisi fiat, neutro in loco ad ulteriora procedi posse. Hic subiunxit dominus
nuncius, ut maiori cautione ad Gallorum interrogationem responderi possit,
sibi videri per Caesareanos a Suecis postulari posse, ut, si quid et ipsi contra
plenipotentiam istorum haberent, edicere ne grauentur. Hoc enim ipso
Gallos de modo procedendi edoctum iri.
Ergo statim significauimus hoc ipsum nos collegis nostris insinuasse et
suasisse nec dubitare nos ipsos sine nouis ambagibus, quicquid super isto
puncto Suecis respondendum censeant, pariter per secretarium ut fiat cura-
turos, adeo ut modus procedendi super isto plenipotentiae negocio per se
pateat. Negare quidem nos non posse, inueniri quaedam in plenipotentia
Suecica, quae correctione aut mutatione egere videantur, sed hoc loco
specialem quandam occurrere considerationem, quod iam ex ipsorum Sueco-
rum confessione appareat eam iuxta conuentionem, quae dudum inter
Caesaris legatum dominum comitem Curtium, deinde Auauxium Franciae et
Saluium Sueciae legatos Hamburgi intercesserat, exaratam eidemque in
plerisque conformem esse. Negatum id quidem referente oratore Veneto ab
Auauxio antehac constanter, sed secretatium Danicum Clainium, cum nuper
apud nos diuertisset, palam attestari id in sua praesentia factum nec se
abnuere, quin hoc ipsum Auauxio in faciem exprobraret, itaque nonnihil
dubitare nos, an forte Caesarea maiestas deprehensos defectus tanti aesti-
matura sit, ut Sueci de correctione aut mutatione interpellandi sint. Id forte
in caussa collegis nostris fore, ut, priusquam determinate ad Suecorum quae-
stionem respondeant, iudicium Caesaris expectandum sibi arbitraturi sint.
Ad secundum membrum expeditam nobis esse responsionem, iam Gallis
constare, quid in singulis circa ipsorum plenipotentiam desideremus; ut
tamen manus operi admoueatur, nos singula denuo ad ipsum plenipotentiae
contextum ad marginem paucis adnotare et, quatenus unum alterumve para-
graphum concipiendum esse putemus, ostendere velle. Idem ipsos circa
nostram facere posse. Prius tamen hac de re nos etiam cum legatis Hispanicis
communicare debere. Ad ea, quae de solemnizatione instrumenti reposita a
Gallis sunt, nos id tantum quaerere, ut secure, ut constanter, ut firmiter tanti
momenti negocium tractari [possit]. Itaque credere nos etiam hic viam ali-
quam, qua utrisque satisfiat, inueniri posse nec eapropter futuris tractatibus
remoram iniectum iri.
Dominus nuncius re a nobis bene intellecta circa responsionem ad prius
membrum optime contentus esse visus est nec ullo verbulo continuationem
modi procedendi circa ipsius principalis negocii tractationem tetigit, quin
contestatus Gallos caussam nullam habituros, cur ultra dubitare debeant. In
secundo fassus est sibi istam relationem Veneti conuentionem de pleni-
potentiis Hamburgi factam negantis non placuisse nec etiam se tale quid ab
Auauxio audiuisse; ipsum quidem ab initio nonnihil dubitanter respondisse,
sed postremo confessum rem ita se habere, obiecisse tamen, quod interea
temporis circumstantiae rerum mutatae sint, deinde vel hac caussa extra-
ditionem necessariam, ut inspici possit, an plenipotentiae exhibitae conuen-
tioni conformes sint vel non. Modum denique, quem circa emendationem
plenipotentiarum utrinque tenere nos velle ostendimus, laudauit. Simul haud-
quaquam dissimulauit Gallos a principio nihil omnino in nostra plenipoten-
tia desiderasse et, quamvis postea illam quoque defectuosam esse dixerint,
nunquam tamen hactenus, quid in specie desiderent, indicasse. Significauit
autem, ut ne res haec longius protraheretur, sibi valde gratum fore certum
diem exhibendae utrinque correctioni constitui, nimirum ad diem mercurii
settimanae venturae.
nos et Gallos exhibendis, quod id negocio principali promouendo facere
iudicaret. Nos indicauimus hactenus, ubicunque occasio ferebat, nos id
honoris Gallis exhibuisse, quantum videretur conuenire; a colloquiis et simi-
libus abstinuisse ob offensionem ab Imperatore propter ipsorum literas in
imperium sparsas conceptam. Omnino darum esse ipsos honestatis limites
longe transgressos nec ulli bonorum eiusmodi temeritatem approbari.
Operam tamen nos daturos, ut huic rei pro futuris negociis conueniens reme-
dium adhibeatur. His peractis ad Hispanos inuisurus a nobis discessit.