Acta Pacis Westphalicae III C 2,1 : Diarium Volmar, 1. Teil: 1643 - 1647 / Joachim Foerster und Roswitha Philippe
Sonntag Mane dominica Misericordiae, qui erat 10. huius men-
sis, dominus comes Nassouius iussit post pulpitum oratorium sex sellas bom-
bycino villoso nigro stratas ordine supradicto, inter eas autem tres villis
sericis inauratis fimbriatas loco inferiori pro Gallis et Veneto poni; sed hoc
dum fieret, interuenit quidam minister Gallorum, qui remotis his omnibus
supposuit alias nigro tantum panno in signum luctus Gallici tectas. Quod
cum ad nos referretur, iussimus remoueri Gallorum tres priores et nostras
reponi, innuentes scilicet nos liberum relinquere, si Galli suis uti vellent, nos
autem caussam nullam habere, cur illorum et nos uti deberemus.
Processimus igitur dominus comes et ego una in templum et locis nostris
constitimus. Supervenere paulo post Galli et salutatis nobis perhumaniter
suis et ipsi locis contenti remansere, cum autem mutationem sellarum ani-
maduertissent, statim ministros suos monuerunt, ut reliquos quoque bomby-
cino stratas reponi curarent, quod et factum, et videbant sibi hic a nobis
quoddam officium urbanitatis exhiberi, cum pro ipsis istae sellae fimbriatae
apponerentur.
Cum igitur aliquantum temporis expectassemus, superuenit dominus nun-
cius iam sacris indutus et clero comitatus atque immediate ante altare pro-
cumbens, qui venerabile ipsi in manus daret, exspectabat, quo recepto et pro-
cedente iam populi coetu nos a subselliis nostris digressi: primum comes
Nassouius, ego offerens cum aliqua urbanitate comiti Auausio praecedendi
facultatem, quam ille tamen non acceptauit, sed insecutus me, ipsum vero
Seruientus ordine conuento baldachinum pone subsequi cepimus. Ibat do-
minus nuncius portans venerabile, sequebatur comes Nassouius, cui ad latus
sinistrum comes Auausius. Ego comitem Nassouium mihique ad latus sini-
strum Seruientus Auausium sequebamur. Proxima quam inuisere volebamus
ecclesiam erat ad Sanctae Virginis, cui coenobium monialium adiunctum, ibi
erant posita pulpita ad orandum directe ex opposito venerabilis in altari collo-
cati. Ergo Nassouius et Auausius in primis, ego et Seruientus in secundis
subselliis constitimus. Mox dominus nuncius depositis in sacristia vestibus
sacris ad nos habitu suo vulgari indutus concessit interque duos primos lega-
tos ante venerabile procubuit eumque locum deinceps in caeteris ecclesiis,
ubi oratoria modo tali instructa erant, tenuit. A Sanctae Virginis processimus
ad Sancti Martini, inde ad Franciscanorum conuentualium, ubi, cum oratoria
posita non viderentur, nos contulimus ad formas religiosorum; ibi cum vide-
rent Galli fronte recta nos ante venerabile procumbere non posse, statim
comes d’Auausius et Seruientus mihi praecedentem stationem cessere. Ita
stetit primo loco nuncius, secundo Nassouius, tertio ego, quarto Auausius et
quinto Seruientus. Finita ista supplicatione ad me Auausius, cum collectam
de pace audisset, dixit ’Da pacem Domine in diebus nostris, de bon coeur‘;
cui ego ’Amen‘.
Procedente venerabili a formis prior nuncius, dein Nassouius, ego, Auau-
sius et Seruientus recessimus et ordine supradicto subsecuti sumus. Ad Sancti
Lamberti et Ludgeri in adorando sacramento, quod pulpita oratoria fronte
recta erga venerabile obuersa se offerent, ordinem quem in procedendo
seruauimus. Reuersi ad templum cathedrale ad subsellia nostra ordine pri-
mitus conuento accessimus, ubi ad scalas chori etiam occurrit Venetus et ad
subsellia nostra receptus ultimum tenuit locum; finito sacro egredientem
nuncium usque ad rhedam sumus comitati sequentibus nos Gallis et Ve-
neto, ibi facta mutua valedictione quique ad sua reuersi. Venetus tamen,
quod ob vicinitatem sui hospitii congressum nostrum vitare non posset,
nobis se iunxit ad latus sinistrum comiti Nassouio sicut ego ad dextrum,
usque dum via ipsum a nobis abduceret.
Venetus processioni non interfuit caussatus pedum imbecillitatem. Hispani
prorsus non comparuerunt vitandae cum Gallis contentionis caussa et quod
dicerent inuitatos se non fuisse nec satis compertum habuisse, qua caussa,
solemnitate et ordine haec supplicatio peragenda fuerit. Venetus in egressu
dominum nuncium obiter salutauit bono omini interpretatus, quod in ista
praecipue occasione, qua solenni ad Deum supplicatione futuris tractatibus
principium daretur, necessitas se mutuo alloquendi utrisque obuenisset.
sis, dominus comes Nassouius iussit post pulpitum oratorium sex sellas bom-
bycino villoso nigro stratas ordine supradicto, inter eas autem tres villis
sericis inauratis fimbriatas loco inferiori pro Gallis et Veneto poni; sed hoc
dum fieret, interuenit quidam minister Gallorum, qui remotis his omnibus
supposuit alias nigro tantum panno in signum luctus Gallici tectas. Quod
cum ad nos referretur, iussimus remoueri Gallorum tres priores et nostras
reponi, innuentes scilicet nos liberum relinquere, si Galli suis uti vellent, nos
autem caussam nullam habere, cur illorum et nos uti deberemus.
Processimus igitur dominus comes et ego una in templum et locis nostris
constitimus. Supervenere paulo post Galli et salutatis nobis perhumaniter
suis et ipsi locis contenti remansere, cum autem mutationem sellarum ani-
maduertissent, statim ministros suos monuerunt, ut reliquos quoque bomby-
cino stratas reponi curarent, quod et factum, et videbant sibi hic a nobis
quoddam officium urbanitatis exhiberi, cum pro ipsis istae sellae fimbriatae
apponerentur.
Cum igitur aliquantum temporis expectassemus, superuenit dominus nun-
cius iam sacris indutus et clero comitatus atque immediate ante altare pro-
cumbens, qui venerabile ipsi in manus daret, exspectabat, quo recepto et pro-
cedente iam populi coetu nos a subselliis nostris digressi: primum comes
Nassouius, ego offerens cum aliqua urbanitate comiti Auausio praecedendi
facultatem, quam ille tamen non acceptauit, sed insecutus me, ipsum vero
Seruientus ordine conuento baldachinum pone subsequi cepimus. Ibat do-
minus nuncius portans venerabile, sequebatur comes Nassouius, cui ad latus
sinistrum comes Auausius. Ego comitem Nassouium mihique ad latus sini-
strum Seruientus Auausium sequebamur. Proxima quam inuisere volebamus
ecclesiam erat ad Sanctae Virginis, cui coenobium monialium adiunctum, ibi
erant posita pulpita ad orandum directe ex opposito venerabilis in altari collo-
cati. Ergo Nassouius et Auausius in primis, ego et Seruientus in secundis
subselliis constitimus. Mox dominus nuncius depositis in sacristia vestibus
sacris ad nos habitu suo vulgari indutus concessit interque duos primos lega-
tos ante venerabile procubuit eumque locum deinceps in caeteris ecclesiis,
ubi oratoria modo tali instructa erant, tenuit. A Sanctae Virginis processimus
ad Sancti Martini, inde ad Franciscanorum conuentualium, ubi, cum oratoria
posita non viderentur, nos contulimus ad formas religiosorum; ibi cum vide-
rent Galli fronte recta nos ante venerabile procumbere non posse, statim
comes d’Auausius et Seruientus mihi praecedentem stationem cessere. Ita
stetit primo loco nuncius, secundo Nassouius, tertio ego, quarto Auausius et
quinto Seruientus. Finita ista supplicatione ad me Auausius, cum collectam
de pace audisset, dixit ’Da pacem Domine in diebus nostris, de bon coeur‘;
cui ego ’Amen‘.
Procedente venerabili a formis prior nuncius, dein Nassouius, ego, Auau-
sius et Seruientus recessimus et ordine supradicto subsecuti sumus. Ad Sancti
Lamberti et Ludgeri in adorando sacramento, quod pulpita oratoria fronte
recta erga venerabile obuersa se offerent, ordinem quem in procedendo
seruauimus. Reuersi ad templum cathedrale ad subsellia nostra ordine pri-
mitus conuento accessimus, ubi ad scalas chori etiam occurrit Venetus et ad
subsellia nostra receptus ultimum tenuit locum; finito sacro egredientem
nuncium usque ad rhedam sumus comitati sequentibus nos Gallis et Ve-
neto, ibi facta mutua valedictione quique ad sua reuersi. Venetus tamen,
quod ob vicinitatem sui hospitii congressum nostrum vitare non posset,
nobis se iunxit ad latus sinistrum comiti Nassouio sicut ego ad dextrum,
usque dum via ipsum a nobis abduceret.
Venetus processioni non interfuit caussatus pedum imbecillitatem. Hispani
prorsus non comparuerunt vitandae cum Gallis contentionis caussa et quod
dicerent inuitatos se non fuisse nec satis compertum habuisse, qua caussa,
solemnitate et ordine haec supplicatio peragenda fuerit. Venetus in egressu
dominum nuncium obiter salutauit bono omini interpretatus, quod in ista
praecipue occasione, qua solenni ad Deum supplicatione futuris tractatibus
principium daretur, necessitas se mutuo alloquendi utrisque obuenisset.