Acta Pacis Westphalicae II C 1 : Die Schwedischen Korrespondenzen, Band 1: 1643-1645 / Ernst Manfred Wermter
201. Joh. Oxenstierna und Salvius an Auersberg und Krane Osnabrück 1644 Juli 29/August 8
201
Osnabrück 1644 Juli 29/August 8
Kopien als Beilage A der Nr. 205; AE , Corresp. Pol. , Allem. vol. 27, 327–
330’; vol. 28, 31–33; vol. 33, 263–266’; als Beilage zu Auersperg u. Krane an
Ferdinand III. Osnabrück 1644 August 1/11: HHStA , RK , Friedensakten
Fasz. 46e, 462–462’, 466–468’; 463–465 u. Erzkanzlerarchiv , Frie-
densakten Fasz. 4; Druck: J. G. Meiern I S. 263–265; Négociations
secrétes I S. 148–151; deutsche Übersetzung: C. W. Gärtner III S. 316–324
Beschuldigungen wegen mangelnder Verhandlungsbereitschaft.
Quantis bellorum calamitatibus imperium iamdiu immersum, quam
efflictim pacem desideret, quo fervore zeloque foederati reges ac principes
eam hactenus promotam voluerint, quam parum vero ea vestrae parti
curae cordique fuerit et adhuc sit, id abunde testatur multorum annorum
experientia in hunc diem continuata. Praeparatoria pacis tria solum ab
initio requirebantur, locus, tempus, securitas: Paucarum horarum opus!
In tot tamen annos extractum! Quod si ab eiusmodi auspiciis praesagia
futurorum capienda sunt, verendum est, ne miserandae proportionis
calculo pax ipsa in infinitum extrahatur cum Germaniae totius interitu.
Annus est, ex quo diem tandem mutuo edictum ordinibus imperii notum
fecimus. Novem menses transivere, postquam missis salvis conductibus
decenter invitavimus eos ad loca congressui destinata. Potuissent vi dic-
torum conductuum, permissu Ratisbonensium comitiorum, iure status
proprio, non solum tuto venire, sed et rationes habuerunt gravissimas,
cur omnino approperare debuissent. Quid tamen eos moretur, norunt
ipsi: nemo adhuc comparuit. Caesarea maiestas singulare pacis desiderium
publicis literis passim ostentat. Excellentiae vestrae se ad agendum de
pace mandatis et potestate munitos palam profitentur. Nos ipsi necessariis
omnibus instructi provocavimus vos aliquoties ad initium actionis facien-
dum . Tantum tamen abest, ut adhuc ad tractandum nobiscum induci
potuerint, ut ne sola quidem procuratoria (in quibus tamen fundamentum
tractatus tractantiumque legitimatio continetur) vel commutare vel saltem
ostendere voluerint. Utrum id sit desiderare pacem et tractatus pacis adsper-
nari , iudicent, quorum interest, re ipsa potius quam verbis, cupidinem eam
declarari.
Obtenditur quidem Sueciam iniusto bello meditatorem ab officio incoep-
toque arcuisse atque adeo hanc esse causam, cur nolit iam Imperator,
absque optime de se merito vicino rege et absque Sueco-Danica causa
imperii pacem tractare. Verum quo zelo tranquillitas patriae quaeritur, eo
fundamento haec quoque dicuntur. Constat e publico manifesto suam regiam
maiestatem regnumque Sueciae nequaquam propter mediationis officium,
quod pluribus de causis libentius successurum optasset, nec ut membro
imperii Romani, cui alias toto hoc bello neutralitatem indulsit, sed ut regi
Daniae ob iniurias regno Sueciae illatas bellum hoc Danicum non tam
intulisse, quam sibi prius per cuniculos iniuste illatum iure meritoque pro-
pulsare coactam fuisse. Ut iam huius censuram et iudicium absque ipsarum
partium ordinumque imperii consensu sibi sumat Imperator, id quo iure
vel iniuria fiat, tam exteris regnis quam ipsis ordinibus merito consideran-
dum relinquitur. Nunquam sane antehac quantumvis iteratis instantiis
ordinibus suaderi potuit sive censura sive societas belli Belgici, etiamsi rex
Hispaniarum ratione Burgundiae imperii membrum fuerat, multoque
propinquiores ei visae sint rationes adstipulari. Et iam universum imperium
inscium et invitum adeoque intestino adhuc bello involutum, non ad
decernendum duntaxat de exterorum regnorum a suo foro plane alienis
controversiis, verum etiam ad easdem suo sanguine dirimendum caeco
velut impetu raptatur!
Si hoc est promovere pacem, dicant ipsae excellentiae vestrae, quid sit
bellum ex bello serere? Habent ista regna suum forum, sua pacta, suos
mediatores peculiares, quorum opera nunc alibi de reconciliatione laboratur.
Habent et Osnabruga et Monasterium absque iis negotiorum plus satis.
Quod si tamen Suecia Daniaque paterentur, etiam suas huc lites trahi,
putandumne est hoc modo pacem Germaniae facilitari? ac non potius
multo reddi impeditiorem? Sed eo, proh dolor, nunc ventum est, ut patriam
suam patriotae ipsi cunctarum exterarum disceptationum theatrum fecerint!
Sperant forte Caesareani, eo pacto faventiorem rebus caesareis quam
Suecicis fore regem tot antea meritorum laudibus celebratum. Verum ita
fit, ut dum ab aequanimo neutralitatis studio mediatorem commendari
deceret, unius partis meritorum suspicione gravetur. Notum imprimis est,
quod iam diu multis suaserit rex internae pacis ab externa divisionem.
Qui dividit, imperat. At enim sit id bene mereri de Imperatore, de imperio
utique non est. Qui hactenus paria consilia secuti sperabant imperio sibique
separata pace belle prospectum esse, ab eventu didicerunt, nequaquam id a
divisionis auctoribus actum esse, ut vel ipsi vel imperium fruerentur
secura pace, sed ut utrique acriori cum exteris bello committerentur.
Commissi sunt suo publicoque malo! Caveant exemplum caeteri! Alterum
forte meritum videri potest, quod sub ipsum pacifici congressus exordium
cumulatis in Sueciam iniuriis Suecorum arma ex Caesaris in proprias di-
tiones attraxerit. Non putavit forte Danorum impetus hunc Suecis animum
superesse. Id tamen in gratiam osorum pacis cessurum facile praevidere
poterant, ut rex ipse capto exinde praetextu revocandi suos, Osnabruga
pararios pacis Imperatori campum aperiret bellum latius explicandi. At
sit sane id, optime de Imperatore meruisse, certe de imperio nil nisi pacem
poscente, pessime meritum haud immerito dici meretur. Sive autem
caesarea destinata postularunt, rupto tractatu pacis arma in imperio conti-
nuari , sive Daniae ipsius interfuit (interit autem semper), ut potentium
utrinque vicinorum vires mutua armorum collisione diutius atterantur,
nullo suo merito Sueci reiectae vel abactae mediationis Danicae incusantur.
Neque enim Suecia, sed Dania prima causam bello dedit. Et Danici legati
nec literis nec verbis nec ulla re alia coacti, sed propria sua sponte media-
tricem stationem deseruere. Qui autem primus bello causam dat, qui
primus tractatum pacis deserendo fugit, is quoque cum sociis suis et
primus praecipuus tum violati tractatus tum belli concitati auctor meritissimo
iure censetur. Quid multis? Si serio etiamnum pacem vult Imperator, non
est, quod queramini, eam interventui Danico alligatam esse. Nulla mediatio
est de substantia tractatus. Obtulimus excellentiis vestris tractatum
immediatum; cur eum respuerunt? Oblata est interpositio Veneta; cur ea
non acceptatur? Quinimo non recusavimus, ut ipsi status imperii sicut
hactenus suo malo revera medii fuerunt in bello, ita nunc suo bono pacem
inter nos mediare iuvarent. At ii quoque variis nunc artibus a conventu
absterrentur! Quid igitur restat, nisi, ut irrefragabili sequela concludamus,
eum, qui offert tractatus, pacem offerre, declinantem tractatus declinare
pacem!
Voluimus haec pridem excellentiis vestris significare, ne tacendo damnosae
tergiversationis praetextus approbare videremur. At mediatore iis accepto
hactenus destituti mediante iam tandem hoc scripto praestamus, non tam,
quod eas vel hoc modo ad tractandum aut saltem plenipotentias commu-
tandum allici posse spes sit obstantibus (ut ipsae ferunt) principalium
suorum interdictis, quam ut ostenderemus, eos indigne aliis moram impu-
tare , qui ipsi in mora culpaque sunt. Quodsi tamen etiamnum aliquid
supersit, quo putent se posse protractae hanc pacis notam effugere, his eas
ex abundanti provocamus, ut id quantocius edant. Sin minus, speramus
suam regiam maiestatem regnumque Sueciae cum foederatis sius nosque ipsos
tum excellentiis vestris tum toti imperio adeoque orbi Christiano fore excu-
satos , si tot modis frustra tentatis cogamur, tandem re Deo commissa
discedere, his eas divinae protectioni commendantes…