Acta Pacis Westphalicae III B 1,1 : Die Friedensverträge mit Frankreich und Schweden, 1. Teil: Urkunden / Antje Oschmann
23. Reichsständische Ratifikationsformel des IPO
23
Die reichsständische Ratifikationsformel des IPO, die unter den Reichsständen im Oktober
1648 in Münster vereinbart wurde (Druck: Meiern 6, 591ff), ist in den 138 überlieferten
reichsständischen Ratifikationen des IPO als Vorlage verwendet worden.
Textgrundlage dieser Edition sind die von Kf. Friedrich Wilhelm von Brandenburg, Hg.
Friedrich Wilhelm von Sachsen-Altenburg sowie den Reichsstädten Frankfurt und Regens-
burg ausgestellten Urkunden. In den Textanmerkungen werden nur die wichtigeren, sinn-
verändernden Varianten vermerkt; Textmodifikationen in den variablen Passagen der
Formel werden übergangen.
Der Wortlaut der Ratifikationen Kf. Karl Ludwigs von der Pfalz, der Erzherzöge von
Österreich und Kf. Johann Georgs von Sachsen unterscheidet sich in den formelhaften Pas-
sagen von dem verglichenen Text. Diese Varianten sind hier ebenfalls vermerkt.
Die übrigen reichsständischen Ratifikationen (zu deren Überlieferung s. Anhang 2 ) wer-
den im textkritischen Apparat gegebenenfalls nur summarisch herangezogen.
Textvorlagen:
Ratifikationen Kf. Friedrich Wilhelms von Brandenburg, dat. Kleve 1648 Dezember 10
( SHStA Dresden , O.U. 13.199; RA , originaltraktater Tyskland I. Tyska
riket No. 8 M b = Druckvorlage; HHStA Wien , AUR 1648 XII 10 – 2 Exemplare).
Ratifikationen Frankfurts, dat. Frankfurt 1648 Dezember 1[/11] ( SHStA Dresden ,
O.U. 13.190; RA Stockholm , originaltraktater Tyskland I. Tyska riket No. 8 P a;
HHStA Wien , AUR 1648 XII 1).
Ratifikation Ks. Ferdinands III. und Ehg. Ferdinand Karls von Tirol als Erzherzöge von
Österreich, dat. Wien 1648 November 10 und Innsbruck 1648 November 24 ( RA Stock-
holm , originaltraktater Tyskland I. Tyska riket No. 8 N u).
Ratifikationen Kf. Karl Ludwigs von der Pfalz, dat. Windsheim 1649 September 1[/11]
(RA Stockholm , originaltraktater Tyskland I. Tyska riket No. 8 M d; HHStA Wien ,
AUR 1649 IX 1 – 2 Exemplare), und dat. Heidelberg 1652 Juli 8/18 ( HHStA Wien ,
AUR 1652 VII 18).
Ratifikationen Kf. Johann Georgs von Sachsen, dat. Lichtenburg 1648 Dezember 30
[/1649 Januar 9] ( RA Stockholm , originaltraktater Tyskland I. Tyska riket No. 8 M e
– 2 Exemplare; HHStA Wien , AUR 1648 XII 30).
Ratifikationen Hg. Friedrich Wilhelms von Sachsen-Altenburg, dat. Altenburg 1648 No-
vember 15[/25] ( SHStA Dresden , O.U. 13.174; RA Stockholm , originaltraktater
Tyskland I. Tyska riket No. 8 N o; HHStA Wien , AUR 1648 XI 15 – 2 Exemplare).
Ratifikation Regensburgs, dat. Regensburg 1648 November 18/28 ( RA Stockholm , ori-
ginaltraktater Tyskland I. Tyska riket No. 8 P g).
Nos [n.n. tit.] universis et singulis, quorum interest aut quomodolibet inter-
esse potest, constare volumus,
179,24–180,16 nos – perducto] In der kurpfälzischen Ratifikation von 1652 Juli 8/18 quod
cum inter serenissimum, potentissimum ac invictissimum principem et dominum [ Ferdi-
nand III., tit.] ab una nec non serenissimam ac potentissimam principem ac dominam
[Christina von Schweden, tit.], dominam cognatam nostram colendissimam ab altera
parte tractatus pacifici Osnabrugis et Monasterii instituti et per Dei gratiam eousque
perducti fuerint. Ebenso die kurpfälzischen Ratifikationen von 1649 September 1[/11], aller-
dings mit kleineren Abweichungen, insbesondere in der Ausfertigung für Schweden ohne die
ksl. Titel Invictissimus und Landgravius Alsatiae.
simo principe et domino, domino Ferdinando III., electo Romanorum impe-
ratore , semper augusto, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croa-
tiae , Sclavoniae etc. rege, archiduce Austriae, duce Burgundiae, Brabantiae,
Styriae, Carinthiae, Carniolae, marchione Moraviae, dux Luxemburgiae, Su-
perioris et Inferioris Silesiae, Würtenbergae et Teckae, principe Sueviae, co-
mite Habsburgi,
1 Tyrolis] In wenigen Ratifikationen, so in der brandenburg-ansbachischen für Schweden, in
den mecklenburgischen für Schweden (in Papier und Pergament), für den Kaiser (in einem
der überlieferten Exemplare) und für das CE , in den gräflich waldeckischen für Schweden, für
den Kaiser und für das kurmainzische Reichsdirektorium sowie in der Ratifikation Schwein-
furts für das CE Tyrolis, Ferretis
Sacri Romani Imperii, Burgoviae ac Superioris et Inferioris Lusatiae, domino
3–8 clementissimo – Osnabrugis] In den kursächsischen Ratifikationen clementissime in-
vitatos esse, ut ad institutum cum serenissima principe ac domina, domina Christina,
Suecorum, Gottorum Vandalorumque regina, magna principe Finlandiae, duce Estho-
niae et Careliae nec non Ingriae domina, domina consanguinea et affine nostra, nostra
charissima Osnabrugis
simo ab una nec non serenissima ac potentissima principe ac domina, domina
Christina, Suecorum, Gothorum Vandalorumque regina, magna principe Fin-
landiae , duce Esthoniae et Careliae nec non Ingriae domina,
6–7 domina – colendissma] In den Ratifikationen Hg. Friedrich Wilhelms von Sachsen-
Altenburg (wie auch in den anderen fürstlichen Ratifikationen) consanguinea nostra hono-
ratissima (oder honorandissima). Fehlt in den Ratifikationen Frankfurts, Regensburgs und
in den anderen reichsstädtischen Ratifikationen, statt dessen häufig, jedoch nicht durchgängig
domina nostra clementissima.
et amitina nostra colendissima, ab altera parte,
institutum ab iis Osnabrugis et Monasterii in Westphalia tractatum pacis con-
siliarios et legatos nostros mitteremus.
Considerantes igitur rei tantae necessitatem misimus eo [Name und Titel des/
der Gesandten] cum mandatis et potestate, ut nomine locoque nostro conven-
tui interessent, omnes et singulas propositiones exciperent, cum caeteris elec-
toribus , principibus et statibus Imperii desuper consultarent, vota et suffragia
ferrent eaque omnia agerent ac statuerent, quae funesto huic bello compo-
nendo pacique reducendae ac stabiliendae conducere posse viderentur.
Tractatu itaque per Dei gratiam eousque perducto,
respective plenipotentiariis, legatis et deputatis conventum sit in articulos
septendecim, quorum primus incipit „Pax sit christiana, universalis, perpe-
tua “, ultimus desinit in verba „Helvetii Rhetique et princeps Transylvaniae
etc.“, publico comprehensos instrumento, quod a Caesareis et regiis Suedicis
legatis, nomine vero omnium electorum, principum et statuum Imperii ab
tium rato subscriptum et signatum est
3 Monasterii] So in der Druckvorlage sowie in den anderen kurbg. Ratifikationen, ebenso in
den sachsen-altenburgischen Ratifikationen sowie in der unter den Reichsständen vereinbar-
ten Formel (Druck: Meiern 6, 591ff, hier 592). In den Ratifikationen Frankfurts und Re-
gensburgs wie auch in der österreichischen Ratifikation und in vielen anderen reichsständi-
schen Ratifikationen Osnabrugis
currentis anni MDCXLVIII, idcirco nos tam vi dictae deputationis specialis
quam pro iure nobis una cum caeteris Imperii statibus competente dictum
instrumentum eoque contentam pacis conventionem, de verbo ad verbum
accurate perlecta, diligenter examinata, considerata et perpensa, pro nobis,
bus et singulis suis articulis, paragraphis, punctis et clausulis omni meliori
modo ita
expresse hic inserta essent,
nobis nostrisque
singulos eius articulos et quicquid tota illa pacis
miter , constanter et inviolabiliter servaturos atque executioni mandaturos
nullaque ratione vel per nos vel per alios ullo unquam tempore contraventu-
ros aut, ut per alios contraveniatur, passuros, quomodocunque id fieri possit,
omni dolo et fraude exclusis.
In cuius rei testimonium maiusque robur praesentem ratihabitionem nostram
manu propria subscriptam sigillo nostro electorali muniri fecimus. Datum
[…].