Acta Pacis Westphalicae II A 4 : Die kaiserlichen Korrespondenzen, Band 4: 1646 / Hubert Salm und Brigitte Wübbeke-Pflüger unter Benutzung der Vorarbeiten von Wilhelm Engels, Manfred Klett
Pro tollendis gravaminibus praecipuis aeque catholicorum ac protestantium
in ordine ad pacem promovendam proponuntur sequentia media:
1. Reservatum ecclesiasticum maneat in suo vigore, ita ut imposterum nullus
admittatur ad archiepiscopatus, episcopatus et beneficia ecclesiastica imme-
diate Imperio subiecta et a catholicis adhuc in anno 1627 die 12. Novembris
possessa, nisi catholicus et per canonicam electionem, postulationem vel in-
stitutionem ad ea vocatus.
2. Archiepiscopatus tamen Magdeburgensis et Bremensis et reliqui episcopa-
tus et bona ecclesiastica tam ante quam post Passavicam transactionem et
pacem religiosam a protestantibus occupata et ab iis usque ad diem 12. No-
vembris stili novi anno 1627 detenta maneant eisdem iuxta tenorem pacis Pra-
gensis usque ad alios 40 et sic 80 vel etiam ad 100 annos usque, a dato dictae
pacis Pragensis computandos sine ulla impetitione vel turbatione, modo ta-
rnen ad haec sint electi vel postulati per eos, qui vices capituli aut ordinis
ecclesiastici cuiusvis loci sustinent.
Etsi non posset conveniri de certo numero annorum, constituatur terminus
usque ad illud tempus, quo conventum fuit inter partes de unitate religionis,
quae constitutio videtur aliquibus esse melior quam altera, quia posset forte
unus vel alter episcopatus citius converti ad religionem catholicam.
3. De titulis, investitura, sessione et voto a protestantibus petito haec viden-
tur esse concedenda:
Primo ut pro titulo archiepiscopi vel episcopi dicatur „electus vel postulatus
ad episcopatum“, Germanice „postulierter oder eligierter zum ertz- oder
bistumb“, ut in abstracto melius conservetur ius ecclesiae.
Quod si urgeretur „in episcopum“, „zum Bischoff“, non ponenda foret
magna difficultas, quia vere sunt pro talibus electi, quamvis non canonice, et
titulus
interim iure ecclesiae quoad spiritualia.
Secundo ut loco investiturae, quae alias non potest dari iuxta concordata
nationis Germanicae nisi catholicis episcopis rite electis
Dazu vgl. [nr. 252 Anm. 31] .
confirmatis, detur indultum Caesareum, prout tempore Maximiliani secundi
et Rudolphi secundi fuit nonnullis concessum, et interim investiendi prae-
stent debitum, homagium et vasallagium pro temporalibus sive regalibus et
iuribus ab Imperatore et Imperio dependentibus, ne principatus illi ecclesia-
stici fiant haereditarii et pereat in totum ius ecclesiae et nobilitatis et literato-
rum ordinis in istis provinciis una cum iure feudalitatis Imperii.
Tertio sessionem et votum habent iam ante in comitiis particularibus, circulo-
rum et aliis. Proinde cum de facto sint cives Imperii, non videtur esse ratio
sufficiens, ut excludantur a sessione et voto in comitiis universalibus Imperii,
deputationum et revisionum camerae Imperialis Spirae. Nec est metuendum
catholicis a maioritate votorum, haec enim in causis religionem ipsam tangen-
tibus secundum pacta publica non habet locum, et catholici nihilominus
superant protestantes numero.
4. Bona ecclesiastica mediata in cuiusvis principis seu status territorio sita et
antehac reformata, quorum possessionem catholici in anno 1627 die 12. No-
vembris stili novi amplius non habuerunt, maneant protestantibus eodem
modo, sicut in pace religionis de iis, quae ante eam occupata fuerant, conven-
tum et transactum est, salvis tamen iis, quae catholici praedicto die 12. No-
vembris 1627 adhuc tenuerunt. Pro quibus retinendis laborari debet, quantum
est possibile.
5. De reformatis quaeritur, qui alias Calvinistae dicuntur, num sint admit-
tendi vel includendi in pacem religionis, non tantum ad effectum eius in futu-
rum, sed etiam de praeterito adquirendum? Et placet nonnullis, in futurum eo
nomine seu titulo, quo protestantes inter se convenient, aliis etiam de praete-
rito, salvis tamen rebus iudicatis et transactis in eorum praeiudicium.
6. Quoad subditos haereditarios Imperatoris et domus Austriacae, aliorumve
statuum Imperii, maneat suae Caesareae maiestati et cuilibet statuum ius
reformandi integrum absque ulla rescissione eorum, quae sunt acta pro reli-
gione catholica. Calvinistae idem iuris sibi postulant, quod hic in medio relin-
quitur.
7. Super his mediis requirit sua Caesarea maiestas reverendissimorum domi-
norum patrum iudicium, an salva sua conscientia et fide possit in ea consen-
tire, si de iis conveniret inter status utriusque religionis Imperii, aut, si non
conveniret, an ipsamet sacra Caesarea maiestas ea pro sua authoritate et ex
plenitudine potestatis, quam habet in Imperio, utrisque statibus proponere et
commendare in ordine ad pacem promovendam et exitiosum bellum contra
tot et tam potentes hostes externos et internos avertendum, praesertim immi-
nente Turca et deficientibus mediis sufficientibus ad bellum.
Declarat autem sua Caesarea maiestas, quod nolit consentire in abolitionem
reservati ecclesiastici nec cedere de suo iure quoad subditos haereditarios,
cum haec sint nimis clare in pace religionis definita et sua maiestas in hoc non
possit esse deterioris conditionis quam alii principes et status Imperii.
rerum statu, si aliter pax obtineri non possit, omnia omnia [!] salva conscientia
et fide posse
3 〈permitti〉] permitti ist in der Druckvorlage über ein anderes Wort geschrieben und des-
halb nicht gut lesbar; es gehört jedoch in den Text, wie auch die unter den Papieren von
Chigi überlieferten Kopien zeigen (Segreteria di Stato, Nunziatura Paci 19 fol. 265–266,
hier fol. 266; Chig. lat. A I 10 nr. 104 fol. 110–112, hier fol. 112).
1646.
Joannes Gans, theologiae doctor
Frater Didacus a Quiroga
Frater Thomas de Sarrius