Freitag Freytags, den 5. huius, beantwortten wir diß Kayserliche

6

schreiben

39

Vgl. oben [S. 333.]

loco recepisse und andeuttung, das wir darüber mit denn chur-

7

fürstlichen deputatis anheüt consultiren wöllen, erachten sonst, daß derzeit

8

zu einigem anstandt schwerlich zu gelangen sein werden etc. [ 654].

9

Eodem an duca Savelli [ 655].

10

Eodem nach Oßnabrukh communicando relationem ad Caesarem [ 656].

11

Eodem schreiben wir auch absonderlich an Ihr Kayserliche Maiestät, das der

12

Savoisch ambassador

40

Claude Jérôme Chabod.

ferner bei unß, ime das tractament zu bewilligen, ein-

13

kommen [ 657].

14

Eodem communiciren die von Oßnabrukh, das die churfürstlichen wegen

15

Stralsundt ungleicher meinung, die Churbrandenburgischen es auff eine con-

16

ferentz mit denn Schweden setzen, so aber wegen deß visitationsstreits mit

17

Maintz wie auch abgehender mediatoren schwerlich werde sein könden. Die

18

protestantes gehen dahin, daß die religionsgravamina zu Oßnabrukh sollen

19

tractirt werden per Suecos tanquam caussa belli [ 658].

20

Veneris 5. huius a meridie conuocauimus electorales

41

Vgl. APW [III A 1,1 S. 55ff.]

ad nos et facta propo-

21

sitione a commemoratione eorum, quae nuper cum mediatoribus inter-

22

cesserant, lecta tota rei gestae serie, prout supra continetur, huc denique

23

orationem nostram defleximus: Cum ex enarratis appareat tria potissimum a

24

Gallis adhuc controuerti, 1. de qualitate deputationis ordinariae, 2. de libera-

25

tione electoris Treuirensis, 3. de validitate pacis Ratisbonensis, nobis vi-

26

deri consultum, ut ultra ea, quae iam ad mediatores stante pede circa singula

27

dicta sunt, statim, postquam Seruientus Osnabrugis redierit et appareat

28

Gallos longius rem protrahere velle, dictos mediatores adeamus illisque

29

latius exponamus, quam absurde faciant Galli huiusmodi obiectionibus ne-

30

gocii principalis tractationem prolungando. Nam quod ad deputationem

31

ordinariam attinet, quamvis verum sit illam Francofurtum principaliter in

32

consequentiam illius diaetae Ratisbonensis ad deliberandum de iustitiae re-

33

formatione conuocatam, tamen communi ordinum assensu postea etiam

34

omnia et singula pacificationis negotia ibidem tractata et deliberata fuisse.

35

Esse collegium in constitutionibus imperii, illa praesertim, quae anno 1555 et

36

1570 composita fuit,

42

Vgl. oben S. 297 Anm. 1.

fundatum ac de huiusmodi negociis pacis et belli trac-

37

tandi potestate sufficienti praeditum. Gallos ipsos ternis literis huius collegii

38

translationem quaesiisse. Landgrauiam Casselanam binis ad eandem literis

[p. 337] [scan. 385]

1

diserte hoc postulasse. Quosdam circulos imperii, inter quos nominatim

2

Francos et Sueuos, missis Francofurtum legatis et multos alios particulares

3

status ut fieret institisse cum pluribus aliis rationibus in illo ultimo voto,

4

quod nomine principum et statuum imperii 3. Aprilis Francofurti ad com-

5

missarium Caesaris delatum fuit

40

Druck: C. W. Gärtner IV nr. 157.

. Circa liberationem electoris Treuirensis, etsi

6

domini mediatores sua sponte medium quoddam suspensiuum Gallis propo-

7

suerint atque eorundem assensum obtinuerint, tamen hanc difficultatem iam

8

prorsus amotam restituto praedicto domino electore pristinae libertati et in

9

gratiam Caesaris plenarie recepto

41

Durch Vergleich Ferdinands III. und Kf. Philipp Christophs 1645 IV 12; Druck: J.G. meiern I

42

391ff.

. De pace Ratisbonensi non esse, quod Galli

10

obiiciant, cum illa conuentio Cherascana disertis verbis in executionem pacis

11

Ratisbonensis facta atque ab ipso Seruiento nomine regis Galliarum sub-

12

scripta fuerit, id quod exhibita copia dominis electoralibus mox ostendimus.

13

Haec et similia putare nos dominis mediatoribus denuo fore proponenda et

14

per singulas circumstantias ostendendum, quam friuolae sint Gallorum tergi-

15

uersationes. His vero praemissis subiungendum, cum toties illi polliciti

16

essent se postulata sua circa pacis media collatis postrema vice cum Suecis

17

rerum momentis et sententiis proposituros et iam Seruientum ab illo collo-

18

quio reuersum constet, videri nobis rationi consentaneum, ut domini media-

19

tores denuo adeant Gallos et his omnibus inculcatis sollicitent, quo tandem

20

fide et promissis se exsoluere velint.

21

Domini electorales his auditis paululum nobis secedentibus inter se collocuti

22

responderunt. Et primo quidem dominus episcopus pro voto Coloniensi

23

assistente sibi domino praeposito Paderbornensi

43

Dietrich Adolf von der Recke.

: Animaduertisse se non

24

solum dominos mediatores officio suo erga Gallos egregie functos, sed et a

25

nobis ad singula prudenter et fundamentaliter responsum. Quid autem porro

26

factu consultum videatur, semper quidem electori Coloniensi periculum ca-

27

tholicae religionis, extremam imperii necessitatem et qua ratione animorum

28

coniunctio inter imperii status obtineri posset, ante oculos posita fuisse.

29

Conuenire, ut omnia eo dirigantur, quo periculum rei catholicae euitetur, im-

30

perii ruina caueatur animorumque coniunctio procuretur. Qua quidem in re

31

duo obuersari obstacula. Prius concernere electorem Treuirensem, posterius

32

Brandeburgicum. Caesarem restituisse Treuirensem se quidem libenter au-

33

dire, sed optandum fuisse, ut vel ipsi electorales vel etiam nos plenipoten-

34

tiarii eius rei iam ante aliquem habuissemus praegustum vel saltem ipsi elec-

35

tores potiores. Iam cum hoc in negocio saepius controuersum atque atten-

36

tiori cura defensum fuerit Caesarem nullam habere caussam, cur electorem

37

hunc ante tractatuum principia dimittere debeat, euenturum, ut ob tantam

38

Caesaris facilitatem legatio atque ipsi electorales male audiant, quasi durio-

39

res ipsi fuerint, quam Caesar desiderauerit, quemadmodum nuper etiam

[p. 338] [scan. 386]

1

Seruientus ipsi in faciem exprobrare ausus fuerit scire se Caesarem facile in

2

liberationem Treuirensis consensurum, nisi caeteri electores obsisterent.

3

Quaeri iam posse, quomodo ipsius deputati, si quidem aduenissent, tractandi

4

sint, et ad collegium electorale spectaturum, an et quomodo ipsum electorem

5

posthac rursus in corpus sui collegii recipere velint. Quod ad electorem

6

Brandeburgicum seu potius ipsius deputatos attineret, considerandum

7

ipsum ratione Pomeraniae, archiepiscopatus Magdeburgensis, etiam Halber-

8

stadensis, quem invicem illius ambire videatur, interessatissimum esse. Rem

9

igitur difficilem fore, siquidem his de rebus agendum fuerit, ipso praesente

10

sententias dicere, ne aut offendatur aut rei publicae praeiudicium adferatur.

11

Deinde, cum a religione catholica alienissimus sit, hoc etiam quaeri oportere,

12

abeuntibus in diuersa protestantibus quomodo secessiones et schismata inter

13

ipsos status praecaueri possint. Qua occasione quaerebat, an non de loco ali-

14

quo tertio, in quo deputatio imperii ordinaria conuenire possit, tractandum

15

videatur. Quod denique ad conclusionem nostrae propositionis, non se abire

16

a nostra sententia, expectandum fore Seruienti reditum. Et siquidem pro-

17

positionem facturi videantur, acquiescendum, donec videri possit, an adhuc

18

eiusmodi exceptionibus inhaerere velint: sin etiamnum cunctaturos suspicio

19

sit, adeundos mediatores et ad eum, qui a nobis propositus est, modum com-

20

pellandos. Pro electore Bauariae Dr. Krebs fere eadem replicauit et in effectu

21

votum Coloniense approbauit.

22

Nos consideratis in secessu his votis significauimus rem ita effectum a nobis

23

iri. Interea tamen pro informatione circa electoris Treuirensis restitutionem

24

breuiter subiunximus Caesarem paucissimis verbis in postremis suis hoc sig-

25

nificasse et legimus simul ex authographo verba formalia. Sed dubi-

26

tari non debere suam maiestatem grauissimis, sibi et imperio utilissi-

27

mis caussis ad hoc permotum fuisse. Et verosimili videri iam a multo

28

tempore hoc tractatum, cum Caesar, etsi pluries hac de caussa ad eum

29

retulerimus, nunquam tamen cathegoricam aliquam resolutionem red-

30

dere voluerit. Hinc nobis dudum suspicionem obortam, fore, ut aliqua

31

secreta hac de re intercederet tractatio, Caesaremque procul dubio cae-

32

teris electoribus de rationibus se mouentibus abunde satisfacturum nec

33

multam de admittendis restituti legatis quaestionem fore. Posse tamen nos

34

credere Gallos ipsos de tali restitutione non multum contentos fore, cum

35

elector iurando Caesari fidelitatem eo ipso Gallicanae renunciare debeat

36

amicitiae et protectioni. De electore Brandeburgico, rem esse multae consi-

37

derationis, sed consilium tum fore capiendum, quando eiusmodi tractationes

38

particulares inciderint. Palam esse, ut in ferendis sententiis ii, de quorum

39

caussa agitur, interesse de iure et stylo communi non possint. Sin vero ad

40

tractanda ea negocia perveniendum fuerit, quae ad religionem et bona eccle-

41

siastica pertineant, caueri non posse, quin utriusque religionis asseclae separa-

42

tim de suis agant commodis, sed id operam dandum, ut ne huiusmodi delibe-

43

rationes in publicas secessiones et schismata erumpant. Nec huic rei maius

44

remedium nisi ab ipsa catholicorum constanti unanimitate peti posse. De

[p. 339] [scan. 387]

1

loco conueniendi pro deputatione ordinaria nos non refragari, quin quae-

2

ratur a magistratu ciuico.

3

Haec omnia cum ad hunc modum ultro citroque exposita essent, deuenimus

4

tandem ad scopum, qui nobis in hac consultatione propositus erat, proprium,

5

ut nimirum certiores redderemur, quae ipsi consilia circa suspensionem ar-

6

morum agitarent. Itaque nulla mandati Caesarei facta mentione dicere orsi

7

sumus: Illum quidem de facienda noua per dominos mediatores instantia

8

modum recta via ad pacificationis initia tendere, sed cum nihil negligendum

9

videatur, quo etiam obliquo gradu eundem consequi finem possimus, recor-

10

dari nos nuper circa finem Martii in consultatione fuisse, an forte de ineundo

11

armistitio mentio quadamtenus iniicienda videatur. Et quamvis tum quidem

12

conclusum negocium hoc adhuc nonnihil differri oportere, tamen noluisse

13

id nos omnino silentio transmittere, sed rogare, nobis aperiant, si interea

14

maiori deliberatione negocium hoc ponderassent aut forte a superioribus

15

singularia mandata eo nomine accepissent.

16

Tum episcopus ingenue confessus est se quidem iam pridem ab electore

17

Coloniensi mandata accepisse, ut diligenter rimaretur, an et qua ratione ad

18

eiusmodi armistitium deueniri possit. Egisse se igitur cum domino nuntio

19

apostolico, ut per collegam suam

44

Niccolò Guidi di Bagno.

aulae Parisiensis mentem explorare vellet.

20

Sed ab eo pridie responsum rescripsisse collegam, etsi omnem operam im-

21

penderit apud cardinalem Mazzarinum, illum tamen nulla ratione huiusmodi

22

propositionem admittere voluisse, sed cathegorice respondisse, che coteste

23

cose erano inganni della parte contraria et regem christianissimum nec sus-

24

pensionem armorum nec neutralitatem nec euacuationem quocunque titulo

25

quaesitam concedere posse aut velle. Pacem fieri oportere generalem, quam

26

ipse dictus cardinalis propediem promoturus et ad finem perducturus sit,

27

modo Caesareani et Hispani velint. Itaque spem hac de re superesse prorsus

28

nullam. Adiungere nuncium Parisiensem etiam hoc in sua epistula, nun-

29

quam sibi antehac a Mazzarino in ista pacificationis materia rotundiorem et

30

apertiorem datam fuisse responsionem.

31

Dominum episcopum insecutus deinde est Dr. Krebs nomine legationis

32

Bauaricae pariterque contestatus se a domino electore iam pluries et quasi

33

singulis septimanis reiterata mandata accepisse, nulli parcerent labori et

34

occasioni, qua per mediatores aut etiam ipsos plenipotentiarios Gallicos

35

armorum suspensionem quomodocunque conditionatam obtinere possent.

36

Sed diligenter utrinque sollicitantibus idem tandem, quod domino epis-

37

copo Osnaburgensi, a domino nuncio et Veneto responsum obtigisse et

38

maxime dominum nuncium libere contestatum nihil eiusmodi posthac

39

sperari debere.

40

His auditis, etsi dicere poteramus haec talia clam nobis fieri non debuisse,

41

tamen melius videbatur mentem nostram non aperire. Igitur haec pauca

42

tantum subiunximus, ergo pugnandum aut moriendum aut seruiendum,

43

dann daß messer ist an die gurgel gesetzt. Sicque colloquium finiuimus.